Có thể định nghĩa tắc đường hay kẹt xe là tình trạng xe cộ
không thể lưu thông được vì hệ thống giao thông bị quá tải hoặc những nguyên
nhân bất khả kháng khác . bách khoa toàn thư ở Wikipedia cho rằng tắc đường là
căn bệnh trầm kha của các đô thị hiện đại .
Đây cũng là hiện tượng phổ biến trên các thành phố lớn ở Việt
Nam . Đặc biệt là thủ đô Hà Nội và TP .HCM . Theo một số tính toán của các nhà
nghiên cứu , với dân số hàng chục triệu , hai thành phố lớn này hàng năm thiệt
hại khoảng 2,4 tỷ USD vì vấn đề tắc đường .
Nhưng đó chỉ là thiệt hại về mặt
kinh tế mà ngưới ta có thể lượng hóa được , còn những tác động tiêu cực về mặt
tinh thần do tắc đường gây ra thì khó ai có thể tính toán hết .
Sáng sớm đi làm , nếu bị kẹt xe trong vài chục phút ,chắc chắn
người ta khó mà đến sở với tâm trạng thoải mái và sáng suốt được . sau một ngày
làm việc căng thẳng và mệt mỏi , lúc về lại phải chịu cảnh tắc đường thì thật
không có gì khó chịu bằng . Chính vì vậy , nhiều người khi nhắc đến chuyện kẹt
xe đều lắc đầu lè lưỡi hoặc thở dài chán ngán . Tuy nhiên , tình trạng này
không thể ngày một ngày hai chấm dứt ; và khi đã lỡ có mặt một đoạn đường bị kẹt
xe thì ta chẳng có cách nào thoát ra được mà đành chịu trận . Trong hoàn cảnh
đó , chúng ta làm như thế nào ?
Là một người tìm hiểu và thực hành Phật giáo , Tiến sĩ Tâm
lý Jonathan S . Kaplan đã nêu ra một vài ý tưởng liên quan tới việc thực tập sống
trong chánh niệm trên đường phố với thiện ý giúp mọi người có thể có thái độ
vui vẻ và thanh thản trong lúc có mặt trên đường phố , dù có bị kẹt xe hay
không .
1- Hãy buông bỏ mọi cố gắng nhanh chóng đi tới bất cứ một
nơi nào . Có hai yếu tố tâm lý rất căng thẳng lập tức xuất hiện khi một người
có mặt trên một đoạn đường bị kẹt xe ; thứ nhất tình trạng ta đang lâm vào ở
ngoài tầm kiểm soát của ta vì ta không thể làm cho những chiếc xe khác biến mất
được ; Thứ hai , tình trạng này không thể dự đoán được vì ta không thể biết lúc
nào thì sự lưu thông lại trôi chảy bình thường . Thế thì thay vì ngập chìm
trong lo lắng về việc bị trễ hẹn hay lầm bầm nguyền rủa hoàn cảnh , hãy châp nhận
rằng ta sẽ dành ra một chút thời gian trong xe . Bạn sẽ không thể thay đổi tình
trạng kẹt xe , nhưng bạn có thể thay đổi được thái độ của mình !
2- Hãy lên kế hoạch sử dụng thời gian đi lại một cách hợp lý
. Ta biết rằng thông thường , ta sẽ bỏ ra một khoảng thời gian nhất định để đi
lại , vậy tại sao ta không sử dụng nó một cách có mục đích ? Thay vì để cho
mình bị mất tập trung với những điều vô nghĩa , bạn hãy quyết định trước những
gì bạn sẽ làm gì trong thời gian đó . Có thể bạn tải xuống và nghe một số bài
nói chuyện trên các phương tiện truyền thông về việc sống trong chánh niệm hay
nghe lại một bài giảng trong giáo trình của mình . Nếu bạn có mặt trên phương
tiện giao thông công cộng , bạn có thể chuẩn bị đọc một tác phẩm văn học hoặc
xem một bộ phim trên máy điện thoại di động .
3- Nếu có mặt trên phương tiện giao thông công cộng , hãy
quan sát và ghi nhận những cảm giác đang diễn ra trong cơ thể . Chẳng hạn , nếu
đang đứng trên xe buýt , bạn có thể sẽ nhận thấy cơ bắp chân đang căng cứng như
thế nào ; bạn hãy tìm cách tạo sự thư giãn để có thể giữ thăng bằng lâu dài .
Điều này rất hữu ích vì nó cung cấp cho
những suy nghĩ của chúng ta một điểm dừng ; thay vì cứ nghiền ngẫm các chủ đề
căng thẳng , gây thêm lo lắng khi ta nghĩ ngợi vẫn vơ .
4- Tỉnh táo nhận biết bất cứ điều gi đang xuất hiện trên đường
đi của bạn . Nhận biết màu sắc của những chiếc xe ở chung quanh hay những khuôn
mặt của mọi người ; nhận diện những suy nghĩ và phản ứng cảm xúc của ta khi
chúng phát sinh . Bạn có thể trau dồi khả năng này chỉ bằng cách quan sát và
chú ý tới những suy nghĩ , cảm xúc và kinh nghiệm giác quan , mà không để chúng
bị nhiễu loạn bởi bất kỳ sự phán xét hay chỉ trích nào . Nhận biết những gì đang
diễn ra trong tâm bạn trước tình huống hiện tại ; thăm dò cách bạn phản ứng về
mặt tình cảm và có thể chất khi bạn cứ nghĩ về nó . Bạn có thể sử dụng chiến lược
này khi giao thông đang bị đình trệ trong giây lát .
5- Cư xử với những người xung quanh bằng thái độ thân thiện
. Đúng vậy , ngay cả khi họ đang cố gắng vượt lên trước xe của bạn . Nếu bạn
đang lái xe , bạn có thể nhường cho xe khác vượt lên . Nếu bạn đang ở trên
phương tiện giao thông công cộng , bạn có thể nhường chổ ngồi cho người khác .
Điều này cũng hữu ích bởi một vài lý do . Trước tiên , ta không còn cảm thấy chỉ
có riêng mình bị ảnh hưởng . Việc kẹt đường tác động đến tất cả mọi người , chứ
không chỉ mình bạn . Khi nhìn nhận rằng tất cả mọi người đều đang cùng trải qua
một điều gì đó tệ hại , người ta có thể đến gần với nhau hơn để đối phó với
tình trạng đó một cách tích cực . Nếu ta nghĩ “ thằng cha đó cản đường mình” ta
sẽ cảm thấy giận dữ . Nhưng nếu ta nghĩ “ chuyện này thật sự làm ai cũng mệt mỏi”
ta sẽ thông cảm với những người cùng chịu cảnh kẹt xe như mình . Thứ hai ta sẽ
cảm thấy dễchịu hơn khi ta có hành vi tử tế , bất kể người khác hành xử thế nào
. Nếu thật sự trung thực với chính mình , ta sẽ thấy chẳng hay ho gì khi lúc
nào cũng giận dữ hay phiền muộn . Người ta
có thể bào chửa cho những phản ứng tiêu cực của họ , nhưng cuối cùng ,
điều đó chỉ hủy hoại sức khỏe thể chất và tình cảm của chính mình .
6- Hãy hít thở trước khi bấm còi ! Trong khi lái xe , hầu
như người ta thường bấm còi lúc nổi giận chứ không chỉ đơn giàn là một thông điệp
“ Này cho tôi vượt mặt bạn nhé” . Vậy nên , khi bạn thấy mình chuẩn bị bấm còi
để lưu ý một ai đó , hãy dành ra một vài phút để hít thở thật sâu rồi ghi nhận
sự căng thẳng và giận giữ mà bạn đamg dồn nén trong cơ thể . Về mặt lý trí , bạn
biết rằng việc bấm còi sẽ không làm cho bạn cảm thấy dễ chịu hơn chút nào , chẳng
những thế , thật ra nó còn có thể làm phiền những tài xế khác . Vì vậy , thay
gì “xả” cơn giận , bạn nên “nén” nó lại , bạn hãy quan sát sự thể hiện của nó
trong cơ thể mình . Điều này có thể rất khó khăn , nhưng rất bỏ công thực tập .
7-Chỉ tập trung vào việc lái xe hoặc đi xe mà thôi . Khi còn
là một thiếu niên . có thể người ta lái xe chỉ để lái xe , để cảm thấy sự bùng
nổ của tốc độ khi nhấn ga , để dự đoán sự biến động trên làn đường , để ngả xe
khi vào các khúc cua v.v.. nhưng nay hãy cố gắng chú tâm vào việc lái xe . Đôi
khi , những điều khiến ta xao lãng trong lúc lái xe lại rất mơ hồ . Không có gì
đáng ngạc nhiên khi các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nói chuyện điện thoại hoặc nhắn
tin trong khi lái xe làm tăng nguy cơ tai nạn . Trong lúc lái xe , ta chỉ có thể
lắng nghe điều gì đó một cách thụ động , như khi nghe tin qua đài phát thanh
hay nghe một bài nói chuyện nào đó chẳng hạn . Ngược lại , những hành động đòi
hỏi phản ứng sẽ khiến ta mất sự chú ý cần thiết cho việc lái xe . Nếu ta đang
có mặt trên phương tiện giao thông công cộng , việc tập thiền một chút như vậy
cũng là điều hay .
Tham khảo : Honk if you love mindfulness ! Ten tips for
mindful commuting by S. Kaplan , Ph.D
ĐỖ HOÀNG TÙNG ( Tạp
Chí Văn Hóa Phật Giáo 134 )
