Làng quê tôi cách Huế chừng 40 cây số . Cha tôi là một nông
dân . Thuở nhỏ , tôi thường theo cha đến chùa để tụng kinh niệm Phật . Mặc dù
ít khi có được các thầy về làng thuyết pháp , nhưng Phật tử trong tu hội cũng
thường giúp nhau tu học .
Xưa nay , cha tôi chưa bao giờ chơi bon-sai . Quanh sân chỉ
có mấy bồn hoa vạn thọ và chuối cảnh cho hoa quanh năm , chủ yếu để phục vụ
cúng kiếng .
Cây sung được đặt trên bàn tiếp khách ngay chính giữa nhà ,
nhưng chỉ một tuần là trái bắt đầu rụng , có lẽ vì thiếu ánh sáng mặt trời .
Cha tôi mang cây sung ra để ngoài góc sân . Vì bận việc đồng áng nên cha tôi
quên bẵng . Đến khi tình cờ thấy lại thì nó đã héo vì gần mười ngày không tưới
nước . Để cho dễ thấy và tiện chăm sóc , cha tôi mang cây vào để ở hàng hiên .
Một chiều nọ , khi đang ngồi nghỉ bên cây sung , không biết
vừa nghĩ ra chuyện gì mà cha tôi à lên một tiếng rồi đốt một cây hương cắm cạnh
góc cây bon-sai , hai tay chắp lại , miệng lâm râm khấn vái . Mẹ tôi thấy vậy ,
hỏi : “ Bửa ni chưa đến rằm mà ông thắp hương mần chi ? ”. Cha tôi có vẽ mất hứng
, thôi không khấn , nhưng im lặng không trả lời . Từ đó về sau , thấy ông vui
lên , không còn lo đau ốm .
Bữa nọ có chú Hoàng đến chơi . Chú là một huynh trưởng Phật
tử ở chùa làng , thường hay giảng kinh , chính là người tặng bon-sai . Chú cười
nói : “ Nghe bác không thèm chơi bon-sai nên cho em xin lại ”. Cha tôi nói : “
Mấy bữa trước chú lấy thì tôi đưa , nay chỉ có trời lấy tôi mới chịu ”. Rồi ông
nói : “ Tôi đã tìm thấy Phật trong cây bon-sai ni rồi ”. Chú Hoàng nói : “ Phật
ở chùa chứ mần chi có Phật trong cây bon-sai . Bác nói bậy , Phật quở chết ”. Cha tôi giải thích : “Tui bỏ cái cây trong
nhà thiếu ánh sáng , thì cây không sống được , đem ra ngoài vườn quên tưới thì
cây héo queo . Muốn cây tốt thì phải có phân tro . Nếu thiếu không khí thì cây
cũng chết , vậy cây cũng do tứ đại gặp duyên mà họp thành , cũng như người ta
đó thôi . Cây cũng khổ , cũng vô thường như mọi chúng sanh khác . Cái này cũng
liên quan đến Tứ diệu đế nữa chú ạ . Thấy cây héo phải tìm nguyên nhân là thiếu
gì : nước , ánh sáng , hay phân . Khâu này gọi là Tập đế , phải không chú ? Cây
trong trạng thái tốt tươi , không thiếu chất bổ dưỡng , không bị sâu bệnh …Khâu
này là Diệt đế , là Niết- bàn của cây . Như người biết mình tham sân si , diệt
tham sân si thì hết khổ , phải không chú ? Nhưng nước , ánh sáng , phân tro phải
có thường xuyên và là thứ tốt để cung cấp cho cây thì cây mới sống khỏe , giống
như người phải tìm đến đạo pháp , lấy đuốc tuệ mà soi sáng vô minh mới giải
thoát được khổ đau , Khâu này gọi là Đạo đế . Đó , tui trả bài như rứa cho chú
được chưa ? ”. Chú Hoàng nói : “ Phật pháp của bác được bảy điềm rồi đó , nhưng
bác thấy tui lựa cho bác một cây có dáng đặc biệt , bác thấy dáng gì không ? ”.
“ Tui chưa thấy ”. Cha tôi trả lời . “ Dáng ngồi của vị sư ngồi thiền đó , bác
thấy giống không ? ”. Cha tôi ngạc nhiên à lên một tiếng khoái chí và hỏi : “ Rứa
còn có ý nghĩa gì nữa không ? ”. “ Cái cây đâm rễ xuống đất để hút nước , hút
chất khoáng , biến chúng thành nhựa cây , liên tục đẩy lên để nuôi thân , nuôi
lá , cây cũng biết tinh tấn trong chánh niệm , bác ạ , rồi cho hoa , cho trái , có khác gì một vị sư đang ngồi thiền
, loại trừ tạp niệm để hướng tới tuệ giác , phải không bác ? ”.Chú Hoàng là một huynh trưởng , chú đã nói
nhiều và rõ hơn , nhưng tôi chỉ là một Phật tử sơ cơ , chỉ thuật lại một cách
chắp vá , hy vọng không sai nhiều lắm .
Sau ngày cha tôi mất , anh em chúng tôi vì chiến tranh và
công việc , phải phiêu bạt xa nhà , mẹ tôi lại mang cây sung ra trồng ở một góc
sân . Hết chiến tranh chúng tôi về quê , mặc dù ngôi nhà đã cháy rụi , nhưng
cây sung vẫn cón đứng ở góc sân , giờ đã cao quá đầu tôi , rễ phụ to khỏe đâm
xuống đất , trông xa như một vị đại sư
đang chống gậy đi khất thực . Tôi thắp hương vái lạy và cắm xuống chân vị Phật
của ba tôi . Cầu mong cha tôi được phiêu
diêu cõi Niết – bàn .
NGUYỄN KHẮC PHƯỚC
( VHPG 127 )
