Là một trong những người đầu tiên rời bỏ ghế đại học
(college dropped out). Là một người dựng nghiệp ngay từ những năm đầu của lứa
tuổi 20, và trở thành tỉ phú ở tuổi 30. Bị chính công ty mà ông thành lập đá
văng ra khỏi hãng, 10 năm sau trở lại nắm lấy ghế Tổng giám Ðốc hội đồng quản
trị để bắt đầu xoay ngược tình thế.
Là một người theo Phật Giáo, đã từng có thời gian đi tu tại Ấn
Ðộ. Sau đó ông ta chống chọi lại với cơn bệnh lạ lùng trong cơ thể, đã giải phẫu
tụy tạng mà không chết, và gần đây nhất là tin đồn ông đã thay gan. Tuy rằng đã
giàu có, thành công trên sự nghiệp những hình như cuộc đời của Steve Jobs được
sinh ra để chiến đấu và chiến đấu. Ðây là một mẫu người mà chúng ta phải kính
phục.
Vào năm 2005, Steve Jobs được mời làm diễn giả cho buổi lễ
ra trường của Ðại học Stanford tại Palo Alto, ông đã nói một đề tài “Sống như
thế nào trước khi bạn chết” (How to live
before you die?) được xem là một bài nói chuyện rất hay đã được trường đại học
Stanford lưu trữ làm tài liệu phổ biến đến với sinh viên.
Ðây là bản dịch của Phạm Huê
(Bài phát biểu của Steve Jobs tại lễ trao bằng tốt nghiệp của
trường đại học Stanford June 12, 2005)
Tôi rất vinh dự được có mặt tại lễ phát bằng tốt nghiệp của
các bạn ngày hôm nay tại một trường đại học danh giá bậc nhất thế giới. Tôi
chưa bao giờ có bằng tốt nghiệp đại học. Nói một cách trung thực thì ngày hôm
nay tôi tiếp cận nhất với buổi lễ ra tốt nghiệp đại học. Ngày hôm nay, tôi muốn
kể cho các bạn nghe ba câu truyện đã từng xảy ra trong cuộc đời tôi. Chỉ như vậy
thôi, không có gì to lớn, chỉ đơn giản là ba câu chuyện.
Câu chuyện thứ nhất là về việc kết nối những dấu chấm
(Connecting the dots – nối những dấu chấm từ hàng vạn cái chấm hỗn độn – để thấy
con đường mình sẽ phải đi)
Tôi đã bỏ học chỉ sau sáu tháng theo học trường cao đẳng
Reed, tôi lưu lại đó tạm thời trong vòng 18 tháng nữa trước khi tôi chính thức
rời trường Reed.
Tại sao tôi lại bỏ học?
Tôi đã bắt đầu điều đó khi tôi mới được sinh ra. Mẹ ruột của
tôi là một nữ sinh viên trẻ, độc thân và bà đã quyết định cho tôi đi làm con
nuôi. Bà thực sự muốn tôi được làm con nuôi của những người đã tốt nghiệp đại học.
Vì thế, tất cả mọi chuyện đã được sắp đặt để tôi trở thành con nuôi của một cặp
vợ chồng luật sư. Tuy nhiên, tất cả chuyện đó đã bị thay đổi ở phút cuối cùng
khi tôi vừa cất tiếng khóc chào đời, họ đã đổi ý và muốn nhận một đứa bé gái
làm con nuôi chứ không phải tôi.
Chính vì thế, bố mẹ nuôi của tôi hiện giờ đã nhận được một
cú điện thoại vào lúc nửa đêm hỏi có muốn nhận tôi, một đứa bé trai được sinh
ra không mong đợi, làm con nuôi hay không. Bố mẹ tôi đã trả lời rằng tất nhiên
rồi. Tuy nhiên, sau đó, mẹ ruột của tôi biết được mẹ nuôi tương lai của tôi
chưa tốt nghiệp đại học và bố nuôi của tôi chưa tốt nghiệp trung học, bà đã từ
chối ký vào giấy tờ giao nhận con nuôi. Một vài tháng sau bà mới đồng ý khi bố
mẹ nuôi của tôi hứa sẽ cho tôi đi học đại học.
17 năm sau, tôi cũng vào đại học, nhưng tôi đã rất ngây thơ
khi chọn một trường đại học danh giá ngang hàng với Stanford. Tất cả tiền tiết
kiệm của bố mẹ tôi đã phải dành để đóng học phí cho tôi. Sau sáu tháng, tôi chẳng
thấy được ích lợi gì của việc học đại học. Tôi chẳng có một câu trả lời nào về
việc tôi sẽ làm gì với cuộc đời của mình và cũng chẳng tin rằng trường đại học
có thể giúp tôi trả lời câu hỏi đó.
Tôi đã tiêu tất cả tiền tiết kiệm của bố mẹ tôi dành dụm
phòng khi về hưu vào trường đại học. Vì vậy tôi đã quyết định bỏ học và tin tưởng
rằng rồi mọi chuyện cũng sẽ tốt đẹp thôi. Tại thời điểm đó, mọi việc dường như
có vẻ rất khó khăn nhưng khi nhìn lại, tôi lại thấy rằng đó là một quyết định
đúng đắn nhất của tôi. Giây phút mà tôi bỏ học, tôi đã từ bỏ những môn học mà
tôi không hề thích, thay vào đó, tôi bắt đầu tìm hiểu những môn học khác có vẻ
như thú vị hơn rất nhiều.
Mọi chuyện không diễn ra nhẹ nhàng một chút nào. Tôi không
có phòng trọ vì thế, tôi phải ngủ nhờ dưới sàn nhà trong phòng trọ của các bạn
tôi. Tôi kiếm tiền mua đồ ăn bằng 5$, tiền công trả lại các chai Coca-cola và mối
tuần tôi đi bộ 7 dặm qua phía bên kia thành phố để có được một bữa ăn ngon ở trại
Hare Krishna. Tôi rất thích những món ăn ở đó. Sau này, tôi mới biết được rằng
những gì mà tôi đã phải trải qua khi cố gắng theo đuổi niềm đam mê của mình là
vô giá. Tôi sẽ lấy một ví dụ cho các bạn:
Có lẽ ở thời điểm đó, trường Reed là trường duy nhất của cả
nước giới thiệu nghệ thuật viết chữ đẹp. Ở tất các các khu học xá, tất cả các
poster, tiêu đề của tất cả các tranh vẽ đều được viết tay rất đẹp. Vì tôi đã
thôi học và không phải tham gia vào những khóa học bắt buộc thông thường nên
tôi đã quyết định tham gia khóa học nghệ thuật viết chữ đẹp. Tôi học cách viết
các chữ có nét ở chân, những biến đổi về khoảng cách giữa các nét chữ, học cách
trình bầy một bản in lớn sao cho đẹp. Tôi nhận thấy rằng đây là một môn học
mang tính nghệ thuật, lịch sử và đẹp một cách tinh vi mà khoa học không thể làm
được.
Những thứ đó dường như chẳng có ý nghĩa thực tế gì cho cuộc
sống của tôi. Tuy nhiên, 10 năm sau này, khi chúng tôi đang thiết kế thế hệ đầu
tiền của máy tính Machintosh, tất cả những điều đó dường như lại trở lại với
tôi và chúng tôi đã thiết kế để cài đặt tất cả những mẫu chữ đó vào máy tính,
Machintosh là máy tính đầu tiên có những mẫu chữ nghệ thuật rất đẹp. Nếu như
tôi không tham gia vào khóa học đó ở trường thì Mac sẽ chẳng bao giờ có nhiều
phông chữ như vậy. Kể từ khi Windows copy những mẫu chữ đó của Mac thì không có
một máy tính cá nhân nào không có những phông chữ đó. Nếu tôi không bỏ học và
không tham gia vào khóa học viết chữ đẹp thì tất cả các máy tính cá nhân bây giờ
có thể chẳng có được chúng. Tất nhiên là khi tôi đang ở trường đại học thì tôi
không thể kết nối những điểm mốc đó khi nó còn đang ở tương lai phía trước.
Nhưng 10 năm sau thì những điều đó rất, rất rõ ràng.
Một lần nữa tôi muốn nói với các bạn rằng, chúng ta không thể
biết những điểm mốc có nối kết với nhau trong tương lai không, các bạn chỉ có
thể biết những điều đó khi nhìn lại mà thôi. Vì thế, các bạn hãy tin tưởng rằng,
theo một cách nào nó, những điểm mốc sẽ nối kết với nhau trong tương lai của bạn.
Các bạn cũng cần phải tin vào một số thứ khác như: sự quyết tâm, vận mệnh, cuộc
sống, nhân quả hoặc bất cứ cái gì. Phương pháp đó chưa bao giờ làm tôi thất vọng
và nó đã tạo ra những thay đổi trong cuộc sống của tôi.
Câu chuyện thứ hai của tôi là về tình yêu và sự mất mát.
Tôi đã rất may mắn khi tôi đã muốn bắt đầu làm việc từ rất sớm.
Woz và tôi đã bắt đầu những trang đầu tiên cho lịch sử của Apple trong gara của
bố mẹ tôi khi tôi mới 20 tuổi. Chúng tôi đã làm việc rất chăm chỉ để sau 10
năm, từ chỗ chỉ có 2 người, trong cái gara bé nhỏ, Apple đã phát triển thành một
công ty trị giá 2 tỷ đô la Mỹ với hơn 4000 nhân viên. Một năm trước đây, chúng
tôi vừa mới bỏ đi sáng tạo đầu tiên của mình, máy tính Macintosh và tôi vừa mới
bước sang tuổi 30. Sau đó, tôi bị sa thải. Làm sao mà bạn lại có thể bị sa thải
bởi một công ty mà bạn đã sáng lập ra nó ? Oh, khi mà Apple đã phát triển lớn
hơn, tôi đã thuê một người mà tôi đánh giá là có khả năng cùng tôi lãnh đạo
công ty.
Khoảng một năm gì đó, tình hình có vẻ rất khả quan. Nhưng
sau đó, quan điểm của chúng tôi về tương lai bắt đầu khác nhau, thậm chí chúng
tôi còn trở nên bất hòa. Khi có mối bất hòa đó xẩy ra giữa chúng tôi, hội đồng
quản trị đã đứng về phía anh ta, và tôi, ở tuổi 30, đã bị sa thải một cách rất
rõ ràng. Những điều mà tôi theo đuổi trong suốt cuộc đời đã biến mất, chúng đã
bị phá hủy.
Trong một vài tháng, tôi đã thực sự chẳng biết phải làm cái
gì. Tôi cảm giác rằng mình đã làm cho những thế hệ đi trước tôi thất vọng và rằng
tôi đã đánh rơi lá cờ khi nó đã được chuyền đến tay tôi. Tôi đã gặp David
Packard và Bob Noyce, cố gắng xin lỗi cho việc cư xử không hay của mình. Tôi đã
thua một cách rõ ràng và thậm chí, tôi đã có ý định bỏ cuộc. Nhưng có một cái
gì đó bắt đầu chậm chậm sáng lên trong tôi. Tôi vẫn rất yêu quý những gì tôi đã
tạo ra. Sự việc xẩy ra ở Apple có thay đổi tình yêu đó một chút nhưng trong
tôi, tình yêu ấy vẫn còn. Chính vì thế, tôi đã quyết định bắt đầu lại.
Ngay lúc đó tôi không nhận thấy, nhưng sau này, tôi mới biết
rằng việc tôi bị Apple sa thải hóa ra lại là một việc tốt đẹp nhất trong cuộc đời
tôi. Gánh nặng của sự thành công đã được thay thế bằng ánh sáng của sự bắt đầu
mới tuy không có điều gì chắc chắn. Tôi đã để cho mình tự do bước vào một quãng
đời đầy những sáng tạo của cuộc đời mình.
Trong khoảng 5 năm sau đó, tôi đã bắt đầu xây dựng công ty
NeXT và một công ty khác tên là Pixar. Tôi gặp và đã yêu một người phụ nữ tuyệt
vời, chính là vợ tôi sau này. Pixar đã sáng tạo ra phim truyện hoạt hình máy
tính đầu tiên trên thế giới, câu chuyện đồ chơi. Hiện tại, nó đã trở thành xưởng
phim hoạt hình thành công nhất trên thế giới. Một sự kiện thay đổi đáng ghi nhớ
đã xẩy ra khi Apple mua NeXT, tôi trở lại Apple, những kỹ thuật mà NeXT đã phát
triển trở thành nguồn sinh khí cho thời kỳ phục hồi của Apple.
Tôi và Laurene cũng có một gia đình hạnh phúc.
Tôi hoàn toàn tin tưởng rằng tất cả những điều đó sẽ chẳng
bao giờ xẩy ra nếu tôi không bị Apple sa thải. Ðó là một viên thuốc đắng nhưng
tôi chắc bệnh nhân sẽ rất cần đến nó.
Ðôi khi cuộc sống dường như muốn cố tình đánh ngã bạn. Nhưng
hãy đừng mất lòng tin. Tôi biết chắc chắn rằng, điều duy nhất đã giúp tôi tiếp
tục bước đi chính là tình yêu của tôi dành cho những gì tôi đã làm. Các bạn phải
tìm ra được cái các bạn yêu quý. Ðiều đó luôn đúng cho công việc và cho cả những
người thân yêu của bạn. Công việc sẽ chiếm phấn lớn cuộc đời bạn và cách duy nhất
để thành công một cách thực sự là hãy làm những việc mà bạn tin rằng đó là những
việc tuyệt vời. Và cách để tạo ra những công việc tuyệt vời là bạn hãy yêu việc
mình làm. Nếu như các bạn chưa tìm thấy nó, hãy tiếp tục tìm kiếm. Ðừng bỏ cuộc
bởi vì bằng trái tim bạn, bạn sẽ biết khi bạn tìm thấy nó. Và cũng sẽ giống như
bất kỳ một mối quan hệ nào, nó sẽ trở nên tốt dần lên khi năm tháng qua đi. Vì
vậy hãy cố gắng tìm kiếm cho đến khi nào bạn tìm ra được tình yêu của mình, đừng
từ bỏ.
Câu chuyện thứ ba của tôi là về cái chết.
Khi tôi 17 tuổi, tôi đã đọc được một câu châm ngôn như sau:
Nếu bạn sống mỗi ngày đều như ngày cuối cùng của cuộc đời mình, một ngày nào đó
bạn sẽ hoàn toàn tin tưởng rằng bạn đã đúng. Câu châm ngôn đó đã để lại ấn tượng
rất sâu trong tôi và kể từ đó, trong suốt 33 năm qua, tôi luôn nhìn vào gương mỗi
buổi sáng và tự hỏi mình: nếu ngày hôm nay là ngày cuối cùng của cuộc đời tôi,
tôi sẽ muốn làm gì và tôi chuẩn bị làm gì hôm nay? Và nếu trong nhiều ngày, câu
trả lời vẫn là “không” thì tôi biết, tôi cần phải thay đổi điều gì đó.
Suy nghĩ rằng mình sắp chết chính là điều quan trọng đã động
viên tôi tạo ra cơ hội lớn cho cuộc đời mình. Bởi vì tất cả mọi điều từ sự kỳ vọng
của mọi người vào bạn, tất cả mọi niềm tự hào cho đến nỗi sợ phải đổi mặt với sự
xấu hổ hay thất bại, tất cả sẽ biến mất khi bạn phải đổi mặt với cái chết. Khi
đó, chỉ còn lại điều gì thực sự quan trọng.Ý nghĩ rằng chúng ta đang đối mặt với
cái chết, khi chúng ta sắp chẳng còn gì nữa, là cách tốt nhất mà tôi biết để
tránh khỏi việc chúng ta cảm thấy sợ hãi khi sắp đánh mất đi thứ gì đó.
Chẳng có lý do gì để bạn không lắng nghe sự mách bảo của
trái tim mình.
Khoảng một năm trước đây tôi đã bị chẩn đoán là bị ung thư.
Tôi đã chụp cắt lớp lúc 7:30 sáng và trên phim hiện rõ ràng một khối u trong
tuyến tụy. Thậm chí tôi chẳng biết tuyến tụy là cái gì. Các bác sỹ nói với tôi
rằng đây là một dạng của ung thư và bệnh này không chữa được, rằng tôi nên chuẩn
bị tinh thần mình sẽ chỉ sống được từ 3 đến 6 tháng nữa thôi. Bác sỹ của tôi
khuyên tôi về nhà và sắp xếp lại các công việc của mình, đó là cách họ nói khi
khuyên bệnh nhân chuẩn bị cho cái chết. Ðiều đó có nghĩa là hãy về và sử dụng mấy
tháng còn lại để nói với các con bạn những gì mà bạn dự định sẽ nói với chúng
trong khoảng mười năm tới. Ðiều đó cũng có nghĩa là hãy cố gắng kín đáo để gia
đình bạn có thể chấp nhận điều này một cách dễ dàng hơn. Ðiều đó có nghĩa là bạn
hãy nói lời vình biệt.
Tất cả mọi ngày tôi đều sống với sự chẩn đoán đó. Sau đó, vào
một buổi tối, tôi tiến hành kiểm tra sinh thiết, họ đút một cái ống qua cổ họng
tôi, luồn sâu xuống dạ dày, sâu xuống ruột, ấn một cái kim vào tuyến tụy của
tôi để lấy mẫu một số tế bào của khối u. Khi đó, tôi rất bình thản, nhưng vợ
tôi, người có mặt lúc đó đã kể với tôi rằng khi các bác sỹ phân tích những tế
bào đó dưới kính hiển vi, họ đã reo lên khi phát hiện ra rằng đây là một trường
hợp ung thư tuyến tụy hiếm hoi có thể chữa được bằng cách phẫu thuật. Tôi đã được
phẫu thuật và bây giờ tôi đã khỏe lại.
Ðó là cảm giác mà tôi đã có khi phải đối mặt với cái chết và
tôi cũng hy vọng tôi sẽ còn cái cảm giác đó một vài thập kỷ nữa. Khi đã từng trải
qua điều đó, tôi có thể nói với các bạn một cách chắn chắn hơn là chỉ đơn thuần
nhắc đến cái chết như là một điều hữu ích nhưng chỉ hoàn toàn là một nội dung
mang tính trí tuệ mà thôi.
Không ai muốn chết. Thâm chí những người muốn được lên thiên
đàng cũng không muốn chết chỉ vì muốn được lên đó. Và cái chết là cái đích mà tất
cả chúng ta đều phải đến, không ai trong chúng ta thoát khỏi nó. Và đó là cách
mà nó phải diễn ra bởi lẽ cái chết chính là sáng tạo tuyệt vời nhất của cuộc sống.
Ðó chính là tác nhân thay đổi cuộc sống. Nó loại đi những người già để mở đường
cho những người trẻ. Ngay lúc này, các bạn đang là những người trẻ tuổi, nhưng
sẽ không lâu nữa, khi các bạn tốt nghiệp, rồi trở nên già đi, và sẽ bị loại bỏ.
Tôi xin lỗi vì có vẻ như tôi hơi xúc động nhưng điều đó là sự
thật.
Thời gian của các bạn là có hạn, vì thế đứng lãng phí để sống
cho một cuộc đời ai đó. Ðừng nhốt mình trong những tín điều nào đó, sống như vậy
là sống bằng suy nghĩ của những người khác. Ðừng để quan điểm của những người
khác làm mờ nhạt đi quan điểm của chính bản thân bạn.
Ðiều quan trọng nhất là bạn hãy dũng cảm đi theo sự mách bảo
của trái tim và trực giác của mình. Bằng cách nào đó, chúng biết rõ bạn thực sự
muốn trở thành cái gì. Những điều khác chỉ là thứ yếu.
Khi tôi còn trẻ, có một cuốn sách kỳ lạ được xuất bản với
cái tên Cẩm Nang Toàn Thế Giới, cuốn sách này giống như kinh thánh của thế hệ
chúng tôi. Người sáng tạo ra cuốn sách này là Steward Brand, một nghiên cứu
sinh ở Menlo Park, cách đây không xa. Anh ta đã tạo ra nó bằng cảm giác đầy
tính thi sĩ của mình. Thời điểm đó là vào cuối thập kỷ 60, trước khi có máy
tính cá nhân và máy tính xách tay. Tất cả cuốn sách được đánh bằng máy chữ, cắt
bằng kéo và bằng máy ảnh. Nó giống như trang Google trên giấy vậy, 35 năm trước
khi có trang Google. Nó thực sự mang tính duy tâm, được tạo ra từ những công cụ
tinh xảo và những ý tưởng vĩ đại.
Steward và các đồng sự của ông đã xuất bản một số tập của Cẩm
Nang Toàn Thế Giới và sau đó, họ xuất bản tập cuối cùng. Thời gian đó vào khoảng
giữa những năm 70 và tôi chỉ bằng tuổi các bạn bây giờ. Ở trang bìa sau của cuốn
sách có in ảnh một con đường vùng nông thôn trong ánh bình minh, điều mà bạn có
thể tìm thấy sự an bình nếu bạn là người ưa mạo hiểm. Bên dưới tấm ảnh có dòng
chữ: “Hãy luôn khao khát. Hãy cứ dại khờ“ Ðó là lời tạm biệt của họ khi kết
thúc cuốn sách. “Hãy luôn khao khát. Hãy cứ dại khờ”. Và tôi luôn cầu chúc điều
đó cho chính mình. Ngày hôm nay, các bạn đã tốt nghiệp và chuẩn bị bước vào con
đường mới, tôi cầu chúc điều đó cho các bạn.
Hãy luôn khao khát. Hãy cứ dại khờ.
Cảm ơn các bạn rất nhiều.
Trân trọng
Sưu tầm
