Ta muốn tìm sự an tâm, đức Phật dạy làm cách nào để mỗi người
tự an tâm. Nhưng an tâm thế nào được khi hàng ngày hàng giờ vẫn đối mặt với tội
ác, bất công, cướp bóc, tham nhũng, đói nghèo, dốt nát, oan ức bắt gặp trên đường
phố, sở làm, đọc trên báo chí, nghe qua phương tiện truyền thông, nhìn thấy từ
phim ảnh, truyền hình, bản tin thời sự trong cũng như ngoài nước được chiếu đi
chiếu lại mỗi tiếng đồng hồ?
Bùn lầy níu chân
An tâm xuất phát tự cái nhìn nội tại, ở đó con người nhận rõ
bản chất sự việc bắt nguồn từ đâu, xắn tay áo cùng mọi người tốt, dùng những
hành động, phương tiện thiết thực để chừng mực nào đó làm giảm bớt nỗi khổ, gây
lại niềm tin từ những đốm lửa yếu nhất, nhỏ nhất và cũng góp công góp sức giữ cho
lửa cháy dần lên thành niềm tin lớn dựa trên cơ sở thực tiễn.
Thờ ơ giữ cho mình yên ổn trước mọi việc xảy ra thì không phải
là an tâm mà phải gọi đó là sự lãnh đạm mang chút tàn nhẫn, tiêu cực, sống chỉ
biết mình, vun vén cho mình, cho gia đình mình. Ðây không phải là cái an tâm mà
chúng ta muốn có, cũng không phải là cách an tâm đức Phật chỉ cho chúng ta.
Ðời sống vật chất được nâng lên bởi trí tuệ và hành động của
con người không bao giờ dừng, không bao giờ ngưng nghỉ. Con người đi bộ, đi ngựa,
đi xe thồ, xe hơi, máy bay, hoả tiễn, vệ tinh, phi thuyền... quá trình tiến hoá
của vật chất tuy khó làm nhưng dễ thấy, vì dễ thấy nên dễ quen thuộc, dễ coi
thường, dễ chán khi có cái mới.
Chữ “nết” chỉ tâm hồn con người cũng lần lượt, tuần tự được
nâng lên bởi tác động qua lại từ ý nghĩ, học hỏi tìm hiểu, chấp nhận dẫn đến
hành động sáng tạo những tác phẩm nghệ thuật, những cơ sở vật chất, tiện nghi
hiện đại cho con người và ngược lại.
Cả hai tiến trình này có lúc trước lúc sau mà bổ sung cho
nhau khiến đôi lúc chúng ta như lạc vào sương mù dẫn đến việc đánh giá không
đúng sự thật bản chất của mỗi vấn đề.
Sự tiến triển về tinh thần ở mức càng cao, con người càng sống
cuộc sống yên bình, tự tin, đầy an lạc yêu thiên nhiên, yêu con người, sự vật,
quý trọng cuộc sống của mình cũng như của muôn loài.
Sự tiến bộ về vật chất trước mắt quả thật cần thiết, hả hê,
thoả mãn; nhưng rồi chẳng bao lâu cảm giác chán chường, phiền muộn bức bối hiện
ra hành hạ, dày xéo tâm hồn hư hao thể xác bởi sự quen thuộc, xuống cấp, cũ kỹ
của những loại đồ dùng tiện nghi vật chất bao quanh mà chúng ta không hoặc chưa
đủ khả năng dứt bỏ chúng để thay vào những thứ khác mới hơn, tiện lợi hơn, đẹp
hơn, hiện đại hơn...
Những chữ “hơn” nằm dọc theo sau mỗi chu kỳ vật chất khiến
con người chúng ta như bị chìm ngập trong đám bùn lầy đặc quánh mà mỗi chân rút
lên để chuẩn bị bước đi sẽ là yếu tố làm cho cái chân còn lại lún sâu hơn.
Bớt “có” là bớt nợ
Ðời người chỉ tính từ lúc có mặt cho đến ra đi, thật ra đã sống
trong cảnh ngộ và chứng kiến biết bao cảnh ngộ chung quanh. Là nạn nhân mà cũng
là tha nhân, chứng nhân có tâm, vô tâm trước bao đổi thay dâu biển trong quá khứ,
hiện tại và cả tương lai của gia đình, của dân tộc, của thế giới, và đặc biệt
nhất: “của chính đời mỗi người”, chúng ta có vợ, có con, có nhà cửa, xe cộ, có
chức, có quyền, có công ty, lớn, nhỏ v.v.. (đây nói về sự hữu phước của con người).
Những thứ kể cho là được này thuộc về thể vật chất. Hễ gọi
là vật chất thì phải chịu sự hao mòn mất mát, ví dụ mất nhà cửa, xe cộ, vợ,
con, mất chồng, mất ông bà cha mẹ, vì nhiều nguyên nhân, nạn tai, thiên tai, cướp
giựt, hãm hại, nợ nần, thua lỗ, làm ăn thất bại...
Trong cái “có, được” đã mang bản chất của sự hư hoại, biểu
hiện liên tục bất ngờ. Giống như chúng ta đem nước cho vào tủ lạnh làm thành nước
đá, chúng ta đợi nước đông lại, chúng ta lấy nước đá ra khỏi tủ lạnh để dùng,
quá trình tan hoại xảy ra từ lúc đó. Giờ đây chúng ta tự hỏi cái được đã như vậy
thì cái mất diễn tiến ra sao?
Chúng ta mất công đi làm kiếm tiền nuôi vợ con, nuôi chồng,
nuôi cha mẹ, mua nhà mua cửa, mất ăn, mất ngủ, mất sức khoẻ, mất tuổi trẻ và
còn nữa... hồi hộp lo âu sợ mất chồng, mất vợ, mất con, mất nhà, mất xe, mất sở
làm, mất chức...
Tất cả những thứ sợ, thứ mất này làm cho sức khoẻ, khả năng,
thể lực chúng ta mỗi ngày vơi đi một chút, ngược lại tâm trí chúng ta mỗi ngày
thêm nặng nề mà lòng muốn không bao giờ được thoả nguyện, trong khi phương tiện
chuyên chở (cái thân) ngày càng hao mòn, cũ kỹ yếu ớt đi bởi mưa thu, nắng hạ,
xuân tàn...
Trong khi đó, nếu chúng ta thực hành như lời nhắc nhở của tổ
tiên, lời dạy của đức Phật, của các bậc thiện tri thức, chúng ta tránh không để
cho tinh thần thể xác bị quá tải, bị tổn thương.
Cứ bớt một cái “có” là tránh được một nỗi lo, bớt được một
cái “mất”. Tránh cái nào, bớt cái nào không cần thiết, so sánh việc nào làm nặng
nề não hại thân tâm, việc nào giúp thân tâm nhẹ nhàng an lạc.
Chúng ta cần bồi bổ nuôi dưỡng cho mình cái trí huệ bát nhã
như đức Phật thường nhắc nhở, để có thể nhìn rõ, phân tích sự vật từ bản chất của
nó hầu tìm kiếm sự hài hoà giữa cái chung, cái riêng.
Chúng ta coi trọng những phát minh vật chất tạo ra tiện nghi
hiện đại giúp con người có điều kiện thụ hưởng, quản lý mình và quản lý xã hội
tốt hơn.
Chúng ta bình tĩnh sáng suốt tìm cho ra những ẩn số đằng sau
các phương tiện hiện đại được cung cấp tràn lan bất kể cần hay không cần, nên
hay không nên cho con người, giúp con người tự tại, thừa hưởng những sáng tạo,
những phát minh mới mà không gây tổn hại cho mình, cũng như cho cái môi trường
thiên nhiên hồn hậu vẫn đang nuôi dưỡng mình.
Học từ thiên nhiên cái “nết” của sự chan hoà, công bằng, và
biết đủ. Dù sống ở bất cứ nơi đâu, lăng xăng lộn xộn đảo điên đến mức nào,
chúng ta vẫn có thể tạo cho mình sự an lạc nếu biết xử sự chuyện đời một cách
công bằng, trong sáng và trung thực từ trái tim khối óc mỗi người.
Theo TS.NSND Bạch Tuyết - SGTT
