Trước hết, ta hãy chọn
lấy một thế ngồi thoải mái, nhắm mắt lại và thử bỏ ra khoảng năm phút để theo
dõi từng dòng tư tưởng đến đi. Trong suốt thời gian này, ta cứ bình thản nhận
diện từng ý nghĩ một trong đầu mình khi chúng vừa xuất hiện. Từ đó ta sẽ thấy
rằng các luồng tư tưởng chẳng khác gì những bức tranh những dòng chữ hoặc cả
hai, và song hành với các dòng tư tưởng luôn là cảm giác tâm lý, có thể là nhẹ
nhàng nhưng đôi khi lại là những bức xúc nặng nề. Nhìn ngắm tư tưởng trôi đi,
dĩ nhiên ta cũng phải ghi nhận tất cả những chi tiết đó của chúng.
.
Ðể việc quán tâm được
như ý hay ít nhất cũng là dễ dàng hơn, ta phải học cách phơi trải nội tâm mình
ra như một phông tranh sáng sủa, hay lồng lộng xuyên suốt như bầu trời trong
xanh rồi lặng lẽ chờ đợi và nhận diện thật cẩn trọng từng tư tưởng lộ diện như
con mèo ngồi rình chuột trong một hốc tối thích hợp. Cứ thế, từng tư tưởng đi
qua, ta không bỏ sót tư tưởng nào. Cái này trôi đi, ta chờ cái khác trôi đến.
.
Ðiều tối trọng là vị
hành giả đừng bao giờ để mình bị cuốn hút và mê hoặc bởi bất cứ luồng tư tưởng
nào hết. Chúng ra sao cũng mặc, ta chỉ tri nhận môt cách hồn nhiên thôi. Các
dòng tư tưởng có thể như tự tản mạn manh mún ngay khi mới vừa xuất hiện trong
sự quan sát của ta, nhưng rồi sau đó đâu sẽ vào đấy, chúng sẽ lộ dạng nguyên
hình. Ðối với nhiều người, chỉ trong năm phút ngắn ngủi đó có thể từ năm đến
mười luồng tư tưởng khác nhau. Dùng đến con số toán học ở đây có vẻ không hay,
nhưng nói vậy có nghĩa là trong từng phút giây thời gian, nội tâm chúng ta luôn
biến động và trôi chảy không ngừng để có khi chỉ trong đôi ba phút, người ta có
thể bị cuốn xô bởi hàng chục suy nghĩ mà không kềm hãm được. Chỉ với Thiền
định, người hành giả mới có thể thấy được từng hình thái tư tưởng, thấy rõ
những gì vẫn thống trị nội tâm chính mình, như một bức tranh xuất thần hay
những dòng chữ trêu ngươi nào đó mà chúng tôi vừa ví dụ ở trên.
.
Và điều sau cùng quan
trọng hơn cả là chúng ta sẽ cảm nhận được cái kinh nghiệm rằng mình đã bằng
cách nào, với cách điệu nào chiêm ngắm dòng luân lưu của tư tưởng thông qua một
chánh niệm để chỉ ghi nhận chúng mà không bị chúng cuốn trôi, đồng hóa, huyễn
hoặc bằng một ý niệm tự ngã, ngã sở nào hết. Ðiểm kỳ diệu của Thiền định nội
quán nằm ngay ở chỗ này.
