Ðó là giai đoạn hóa thân
hay nhập cuộc.
Chỉ cần nhìn thẳng vào
các quy luật điều hành sự vận động của tâm sinh lý, chúng ta có thể ghi nhận
được từng giai đoạn tĩnh động của chúng, tốt hay xấu, thô thiển hoặc nhỏ nhiệm,
những mầm mống thoái địa hay dấu hiệu thăng hoa của tâm hồn. Với nhãn quan tinh
tường này về thân tâm, ta sẽ nhận ra được mối tương quan giữa mình với chúng và
thấy được cái gì khả dĩ đem lại cho mình nguồn hạnh phúc thực sự. Chúng ta hãy
thử một lần chiêm ngắm chuyện đời và lòng mình xem sao: ôm ấp một thứ gì đó
không là miên viễn và luôn sẳn sàng đổi thay, khi nó đột nhiên không tiếp tục
tồn tại như ý muốn ta nữa thì niềm ôm ấp kia có phải đã đem lại cho ta những
giọt nước mắt? Hoặc thể nào chúng ta có thể nào ổn định một cách tuyệt đối
những hình thái, tình trạng nhất định nào đó cho thân tâm mình hay không? Ðã có
ai trên đời này lại có thể đặt được cái tâm sinh lý của mình vào hai tiếng vĩnh
cửu?
Chúng ta phải dốc sức
sống cho mỗi một thái độ sống duy nhất là nhìn ngắm để đến một ngày nào đó thấy
được mọi khát vọng của mình đều lắng yên, thấy được nhu cầu tối hậu của bản
thân chính là sự tự do, thấy được bề trái phản trắc của lòng ham muốn cũng như
những âu lo, bận lòng trong đời sống thường nhật vẫn từng ngày vây hãm và cấm
cố chúng ta vào những mâu thuẩn, xung đột triền miên. Nhưng vấn đề tối trọng,
tối hậu ở đây không chỉ đơn giản là sự thành tựu, sỡ hữu được một trình độ cao
thấp nào đó mà cái cốt lõi ở đây phải là sự quay về với tâm điểm của sự hiện
hữu, sự tồn tại của bản thân với ý chí là Tại đây và Bây giờ.
Chúng ta phải biết nhìn
vào từng giây khắc lộ diện của lòng ham muốn của mình bằng tất cả sinh lực nội
tại trọn vẹn nhất. Ta phải thấy được tính chất vô hộ vô chủ của mọi vật, hành
trình lai vãng của từng giòng ý thức với các hành trạng sai biệt, những cảm
giác sinh lý đến và đi theo những điều kiện hữu cơ. Chúng ta không hề là người
điều hành dòng thực tại luôn sinh diễn đó. Chúng ta không thể điều động được
những gì luôn thay đổi. Ðã đến lúc chúng ta phải tự biết chấm dứt cái ý hướng
đi ngược lại những quy luật này như một điều tất nhiên. Hãy điềm tỉnh ngồi xem nước
chảy dưới chân cầu mà không hề ưu tư hay toan tính. Chúng ta sống như thế không
thể chỉ là một sự mô phỏng hay tự mãn cố chấp, mà phải là một bước tiến bộ tự
thành, tự chứng có được từ trí tuệ hiểu biết như thật về bản thân và vạn sự.
Thiền sư Suzuki đã từng nói: "Ngoài sắc tướng biểu hiện, có chi là thực
hữu? Cái này xô dạt vào cái kia, nên chẳng thứ gì đáng chấp thủ. Trong cơn mưa
ta còn nghe được tiếng chim kêu, cũng như dưới một bầu trời tuyết giá, ta vẫn
có thể nhìn thấy những bông tuyết rơi cùng bao loài sinh vật khác vừa mới sanh
sôi".
Bản chất sinh tồn của
chúng ta chỉ đơn giản là một dòng chảy luôn luân lưu bất tuyệt. Mọi hiện hữu
đều là vô thường. Cuộc đời không có gì đáng để ôm giữ vì chẳng có chi là miên
viễn hằng tại. Tất cả đều rỗng tuếch, vô ngã như mây trời trên không gian huyễn
hoặc. Chỉ cần hiểu được mọi sự luôn bất toàn, trần gian chỉ là bến đợi tao
phùng của bèo nước phù du thì ta có thể bình tâm dấn bước giữa đường đời muôn
lối, an nhiên sống thiệt thà không mưu toan, chọn lựa và tìm thấy cho chính
mình một ngõ về bình yên.
Chúng ta hãy tự biết
khám phá cho đến kỳ cùng ý nghĩa sâu thẳm khôn cùng của tinh thần chối bỏ trong
thiền lý. Chúng ta đã nắm giữ nhiều thứ quá: tấm thân sinh lý cùng những cảm
giác ảo tưởng về nó, những hồi ức, những lý tưởng, quan niệm, kiến giải... để
từ đó, gom hết mọi thứ, chúng ta chế tác nên một cái tôi cho riêng mình và cứ
vậy, đời sống mỗi người chỉ toàn là những cơn thống lụy tự nguyện, ai cũng biết
xót đau nhưng gần như cố tình bất lực!
Lần đó, tại Tích Lan,
chúng tôi đến viếng thăm một vị Thiền sư bản xứ thật lừng danh, đó là Ngài Hina
Tyana Dhammaloka. Ngài quả là một vị Thiền sư khả kính. Ở cạnh Ngài, ai cũng
như cảm nhận được một nguồn sinh lực dồi dào và mát mẻ. Chúng tôi thi lễ chào
Ngài và sau ít phút trao đổi, Ngài đột nhiên hỏi chúng tôi:
- Có phải ông đã từng
dạy thiền cho nhiều người rồi phải không?
- Thưa, chỉ là cố gắng
thôi, ạ!
Vẫn nhìn chúng tôi, Ngài
tiếp tục câu hỏi khác:
- Hãy nói cho tôi nghe
thế nào là tâm điểm của thiền định Phật Giáo?
- Thưa, tất cả đều là vô
ngã. Vạn vật chỉ là những cuộc chơi huyễn hóa, hiện tượng, và sự hiện hữu của
chúng chỉ là một quá trình vận động rỗng không, ạ.
Ngài Thiền sư lại nhìn
chúng tôi và hốt nhiên cười lớn:
- Ðã là vô ngã thì chẳng
còn gì là quan trọng nữa!
Rồi Ngài lại cười, tiếp
tục cười thật hồn nhiên.
Có chấm dứt được các
khát vọng và đạm nhiên dung hòa với tất cả những gì xảy đến, ta mới có được cái
Hư tâm vô cầu vô chấp trong mọi cảm nghiệm thực tại một cách trung thực. Và bên
cạnh đó, chúng ta còn phải đạt tới một khả năng tịch nhiên căn bản, lặng lẽ
kiện toàn một tâm phong chính chán. Bởi chính nhờ sự đình chỉ mọi xung đột nội
tại với một tâm thái hồn nhiên thì cùng lúc những giá trị tu tập như trí tuệ,
thiền duyệt và trên hết, là sự tự do sẽ tự đến với chúng ta một cách tự nhiên
và hiệu quả. Mỗi mỗi vận động lớn nhỏ của chúng ta lúc này có thể đươc điều
hành từ một lòng bao dung và đời sống của mỗi người bây giờ cũng được trí tuệ
chỉ đạo như một nguồn sinh lực tích cực nhất.
Tới được bước chân này,
thiền sinh đương nhiên tự có một sinh phong riêng, thậm chí một sinh quan cho
cá nhân mình, độc đáo mà vẫn không lập dị, cao khiết nhưng cứ dễ gần nếu như
không muốn nói là độ lượng như hải. Như T.S. Eliot đã có lần thốt lên một câu
nói hết sức ý nhị: "Hãy dạy chúng tôi phép tự vệ và và khả năng tự tại tức
biết quên đi phép tự vệ".
Trong Thiền định, chúng
ta học cách tự vệ lấy mình bằng một khả năng cảnh giác toàn tâm trong từng giây
phút nhưng sau cùng rồi chúng ta lại cũng phải biết học cách vong thân, buông
xả và thả trôi tất cả. Bằng vào tâm hồn của một hành giả, chúng ta không những
vô can đối với các kinh nghiệm Thiền định ngọt ngào, mà còn phải tự có thêm một
tâm thái dung hòa, phơi mở và độ lượng trước tất cả sự thật trong chính mình và
ở thế giới chung quanh với tất cả những gì hiện hữu. Phải nói rằng đây mới
chính là ý nghĩa tích cực và hợp lý nhất của con đường Thiền định. Như Lạt Ma
Karmapa của Tây Tạng đã từng nói: "Sống Thiền tốt hơn thao tác
Thiền!".
J.K.
