NHANH HAY CHẬM CẦN DUY
TRÌ SỰ HAY BIẾT CỦA TÂM
Tầm quan trọng của sự
hay biết liên tục
Sự hay biết là nền tảng
của chánh niệm: Dù tâm ta có suy nghĩ nhanh hay chậm, điều quan trọng nhất là
luôn duy trì được sự tỉnh thức, nhận biết rõ ràng những gì đang xảy ra trong
khoảnh khắc hiện tại.
Sự hay biết không phụ
thuộc vào tốc độ: Sự hay biết không phải là một trạng thái tĩnh tại mà là một
quá trình động. Dù tâm có nhanh hay chậm, chúng ta vẫn có thể duy trì được sự
hay biết.
Tốc độ của tâm và ảnh
hưởng đến thực hành
Khi tâm nhanh, chúng
ta dễ bị cuốn theo dòng suy nghĩ, cảm xúc và đánh mất sự tập trung vào hiện tại.
Điều này có thể làm giảm hiệu quả của việc thực hành chánh niệm.
Khi tâm quá chậm,
chúng ta có thể cảm thấy nhàm chán hoặc khó tập trung. Tuy nhiên, việc chậm lại
cũng giúp chúng ta quan sát kỹ hơn những chi tiết nhỏ nhặt.
Làm thế nào để duy trì
sự hay biết trong mọi tình huống?
Việc thực hành chánh
niệm mỗi ngày sẽ giúp chúng ta tăng cường khả năng tập trung và duy trì sự hay
biết.
Có thể bắt đầu bằng việc
tập trung vào hơi thở, cảm giác cơ thể hoặc một âm thanh nào đó.
Khi những suy nghĩ hoặc
cảm xúc xuất hiện, hãy quan sát chúng một cách không phán xét.
Nhẹ nhàng đưa tâm trở
lại hiện tại, mỗi khi tâm bị phân tán, hãy nhẹ nhàng đưa nó trở lại đối tượng tập
trung.
Cả nhanh và chậm đều cần
duy trì sự hay biết của tâm. Điều quan trọng là chúng ta phải linh hoạt điều chỉnh
tốc độ của tâm để phù hợp với từng hoàn cảnh và mục tiêu của việc thực hành.
Chúng ta có thể hình
dung tâm như một con sông, lúc thì chảy xiết, lúc thì êm đềm. Việc của chúng ta
là làm sao để luôn giữ được sự tỉnh táo và quan sát dòng chảy đó, dù nó có
nhanh hay chậm.
Có những lúc chúng ta
cần làm chậm tâm lại để quan sát chi tiết, và cũng có những lúc chúng ta cần
tăng tốc độ để ứng phó với các tình huống khẩn cấp. Việc có thể điều chỉnh tốc
độ tâm một cách chủ động là một kỹ năng quan trọng.
Mục tiêu của việc thực
hành chánh niệm có thể khác nhau ở mỗi người, từ giảm căng thẳng, tăng cường sự
tập trung đến phát triển lòng từ bi.
Tốc độ của tâm nên được
điều chỉnh sao cho phù hợp với mục tiêu mà chúng ta đang hướng tới. Ví dụ, nếu
muốn giảm căng thẳng, chúng ta có thể tập trung vào việc làm chậm tâm lại.
Tư thế ngồi, hơi thở,
và các cảm giác cơ thể đều có ảnh hưởng đến tốc độ của tâm.
Âm thanh, ánh sáng, và
không gian xung quanh cũng có thể tác động đến tâm.
Những suy nghĩ và cảm
xúc tiêu cực có thể làm cho tâm trở nên xáo trộn và nhanh hơn.
Hãy hình dung tâm như
một mặt hồ. Khi không có gió, mặt hồ phẳng lặng và phản chiếu rõ nét mọi hình ảnh.
Nhưng khi có gió thổi, mặt hồ sẽ gợn sóng, hình ảnh bị mờ nhạt và khó quan sát.
Tương tự như vậy, những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực như lo lắng, tức giận, buồn
phiền... Chính là những cơn gió làm xáo trộn tâm chúng ta.
Tại sao lại như vậy?
Khi chúng ta bị cuốn
vào những suy nghĩ tiêu cực, tâm sẽ không thể dừng lại mà liên tục tạo ra những
ý tưởng mới, khiến chúng ta khó tập trung vào hiện tại.
Những cảm xúc tiêu cực
thường đi kèm với những phản ứng sinh lý như tim đập nhanh, thở gấp, căng cơ...
Điều này càng làm cho tâm trở nên mất ổn định.
Những suy nghĩ tiêu cực
thường gắn liền với những trải nghiệm đau khổ trong quá khứ hoặc những lo lắng
về tương lai. Điều này khiến chúng ta khó sống trọn vẹn trong hiện tại.
Làm thế nào để đối phó
với những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực?
Bước đầu tiên là nhận
biết khi nào mình đang bị cuốn vào những suy nghĩ tiêu cực.
Đừng cố gắng đẩy lùi
những suy nghĩ tiêu cực mà hãy quan sát chúng một cách tò mò và không phán xét.
Khi nhận thấy mình
đang bị cuốn vào những suy nghĩ tiêu cực, hãy cố gắng chuyển hướng sự chú ý
sang những điều tích cực hơn, như hơi thở, âm thanh xung quanh, hoặc một cảm
giác dễ chịu trên cơ thể.
