Chánh Tư Duy có nghĩa là suy nghĩ đúng với sự thật. Nó có nghĩa là tư tưởng
không bị chi phối bởi những tham muốn của cảm giác, lòng ác tâm và tánh bất
nhẫn. Những khi tâm ta còn bị dính mắc vào cảm giác, ta sẽ đuổi theo những đối
tượng bên ngoài, đi tìm một hạnh phúc quá phù du, vì bản tính của mọi vật là vô
thường, thay đổi. Những thú vui đều chỉ tạm bợ, nhưng lòng ham muốn thì cứ tăng
trưởng. Cái vòng lẩn quẩn này của dục vọng khiến cho tâm ta lúc nào cũng náo
động và rối loạn. Nhưng giải thoát tâm ta khỏi những dục vọng không có nghĩa là
đàn áp hay chối bỏ chúng.
Một khi ta đàn áp một sự ham muốn nào, nó sẽ chỉ biến
tướng thành một tâm tánh khác. Nhưng nếu mỗi khi ta có một sự ham muốn nào, ta
chấp nhận và đi thỏa mãn nó, thì kết quả cũng chẳng khá gì hơn. Chánh Tư Duy có
nghĩa là ý thức được những ham muốn của các giác quan và rồi buông bỏ chúng.
Buông bỏ được bao nhiêu, tâm chúng ta sẽ được nhẹ nhàng bấy nhiêu. Dần dà tâm
ta sẽ bớt đi những xáo trộn, rối loạn, ta sẽ có khả năng giải thoát mình ra
khỏi ngục tù của hoàn cảnh, những trói buộc của dục vọng.
Tư tưởng không bị
chi phối bởi những ác tâm có nghĩa là ta không bị cai quản bởi sự giận dữ. Giận
dữ là lửa cháy trong tâm, nó có khả năng thiêu đốt ta và những người chung
quanh nếu ta không cẩn thận. Ta có khả năng đối trị tâm nóng giận, nếu ta có
thể ý thức được nó để rồi buông bỏ. Khi ấy tâm ta sẽ trở nên nhẹ nhàng và thoải
mái, bản chất yêu thương của tâm sẽ tự nhiên hiển lộ.
Tư tưởng không bị
chi phối bởi tánh bất nhẫn có nghĩa là ta có tâm từ. Tâm từ có nghĩa là có lòng
thương xót những ai đang bị đau khổ và muốn cứu giúp họ. Trong sự tu tập thiền
quán, ta nên có tâm từ đối với tất cả mọi sự sống chung quanh.
