Chánh
Mạng có nghĩa là chọn một phương thức sinh sống nào đừng làm tổn hại đến người
khác; những nghề nghiệp nào không liên quan đến sự sát hại, trộm cắp hay lường
gạt kẻ khác. Thông thường thì những nghề như buôn bán hay chế tạo vũ khí và
rượu, săn bắn, đánh cá đều có làm tổn thương đến những sinh vật khác. Ðạo pháp
không phải là ngồi yên một chỗ. Ngồi yên là một phương tiện hiệu quả để đạt đến
trí tuệ và hiểu biết phải được thể hiện vào đời sống của chúng ta. Chánh mạng
là một trong sự thể hiện đó. "Hãy bước đi thiêng liêng như những người da
đỏ. Hãy biến sự sống của mình thành một nghệ thuật". Hãy làm những gì
chúng ta làm với một thái độ cẩn trọng. Hãy làm với một ý niệm tỉnh thức.
Ba bước kế tiếp có
liên quan đến sự tu tập thiền quán. Bước đầu tiên trong ba bước này lại là bước
quan trọng nhất: Chánh Tinh Tấn. Thiếu sự cố gắng ta sẽ chẳng làm được gì. Trong
Vi Diệu Pháp (Abhidharma) có nói: Tinh tấn, cố gắng là gốc rễ của mọi thành
công, là nền móng của sự thành đạo. Nếu chúng ta muốn lên đến đỉnh núi mà chỉ
biết ngồi mơ tưởng thôi, thì ngàn năm vẫn sẽ chẳng có việc gì xảy ra. Bất cứ
một hành trình nào cũng là một tập hợp của những sự cố gắng, dụng công: nhờ
bước từng bước nhỏ mà ta lên đến đỉnh núi. Ramana Maharshi, một vị thánh của
thời đại này ở Ấn Ðộ, viết: "Chưa ai có thể thành công mà không phải cố
gắng. Tâm an lạc không phải là một tánh tự nhiên ta có khi mới sanh. Những ai
thành công đều nhờ ở đức tính nhẫn nại của mình". Nhưng tinh tấn, cố gắng
phải trong một mức độ quân bình.
Bởi sự nóng nảy hay khẩn trương là những trở
ngại lớn trên con đường tu tập. Năng lực phải được quân bình với sự tỉnh lặng. Nó
cũng giống như khi ta lên dây đàn. Dây đàn lên cứng quá hay lỏng qua cũng không
thể phát ra được đúng âm độ. Trong sự tu tập của ta cũng thế, chúng ta phải
tinh tấn kiên trì nhưng với một tâm thoải mái và quân bình, cố gắng nhưng không
đàn áp. Trong ta có ngàn hiện tượng đang chờ sự khám phá, tâm ta có muôn từng
muôn lớp để tìm hiểu. Với sự tinh tấn, con đường tu tập của ta sẽ rộng mở.
Không ai có thể cố gắng dùm ta được. Không ai có thể giác ngộ dùm ta được. Sự
giác ngộ của đức Phật đã giải quyết vấn đề cho ngài, chớ không giải quyết vấn
đề cho ta... có chăng là chỉ cho ta một lối thoát. Mỗi người chúng ta phải tự
thắp đuốc lên mà đi.
Chánh niệm là bước
thứ bảy trên con đường Bát chánh. Chánh niệm có nghĩa là ý thức được những gì
đang xảy ra trong giờ phút hiện. Tôi muốn nói chú ý đến những sự thay đổi, biến
chuyển của mọi hiện tượng: khi đi, ý thức được những cử động của cơ thể; khi
quán hơi thở, ý thức được cảm giác ra vào hay lên xuống; ý thức được sự có mặt
của từng tư tưởng hay cảm giác. Như một thiền sư nào đó nói: "Khi anh đi,
đi. Khi anh chạy, chạy. Ðiều trên hết là đừng có do dự". Bất cứ đối tượng
là gì, bạn hãy ý thức được nó, nhưng đừng cố nắm bắt vì đó là tâm tham, cũng
đừng xua đuổi vì đó là tâm sân, và cũng đừng lãng quên vì đó là tâm si. Hãy
quan sát những biến chuyển cùng diễn biến của đối tượng. Một khi chánh niệm
được phát triển đúng mức, tất cả sẽ trở nên nhịp nhàng và một ngày trở thành
một điệu vũ. Chánh niệm sẽ đem lại cho tâm ta một sự thăng bằng và an tĩnh. Nó
có khả năng giữ cho tâm ta được sắc bén, để ta có thể ngồi lại mà quan sát,
theo dõi những hiện tượng xảy ra chung quanh như một vở tuồng.
Bước cuối cùng
trên con đường lên đến đỉnh núi là Chánh Ðịnh. Chánh Ðịnh có nghĩa là có khả
năng tập trung tâm ý, giữ cho tâm mình ở với một đối tượng duy nhất. Những ngày
đầu tu tập, bạn sẽ cảm thấy khó khăn vì chưa có nhiều định lực. Khi leo núi,
chúng ta phải có ít nhất một sức khỏe cần thiết nào đó. Nếu không có đủ sức
khỏe, lúc ban đầu ta sẽ dễ mệt và khó chịu. Nhưng dần dà khi cơ thể quen đi, ta
cảm thấy khỏe khoắn và việc leo núi sẽ trở nên dễ dàng hơn. Sự tu tập thiền
quán của ta cũng thế. Khi định lực khai triển, ta sẽ có khả năng sống trong
hiện tại dễ dàng hơn. Những khó khăn lúc ban đầu sẽ không còn là một trở ngại
nữa.
Nếu bạn đặt một
nồi nước lên lò, rồi cứ vài phút lại mở nắp ra, chờ cho nước sôi cũng là lâu
lắm. Nhưng nếu bạn đặt nồi lên lò, rồi để yên đừng đụng đến, thì nước sẽ chóng
sôi lắm.
Các khóa tu thiền
là những cơ hội quý báu giúp cho ta tập phát triển định lực và chánh niệm. Bằng
sự tu tâp liên tục, mỗi giây phút được xây dựng bằng một công phu của giây phút
trước, trong một thời gian ngắn tâm ta sẽ trở nên sắc bén và có khả năng soi thấu
được chân tướng của sự vật.
Hành trình của
chúng ta bao gồm sự sống hòa hợp với thế giới chung quanh và tìm hiểu lấy chính
mình. Trong Mount Analogue có lời khuyên sau đây cho những ai đang đi trên con
đường tỉnh thức: "Hãy giữ ánh mắt của mình trên con đường đi lên. Nhưng
nhớ đừng quên nhìn những gì ngay trước mặt. Bước cuối cùng nương tựa vào bước
đầu tiên. Ðừng nghĩ rằng bạn đã đến nơi chỉ vì bạn đã nhìn thấy đỉnh núi cao.
Hãy cẩn thận chỗ bạn sẽ đặt chân. Bước tới cho vững vàng. Nhưng đừng vì vậy mà
xao lãng mục tiêu cuối cùng. Bước đầu tiên nương tựa vào bước chót".
Sống vững vàng
trong hiện tại, phát triển chánh niệm trong từng giây phút và vững tin nơi khả
năng tự do của sự tỉnh thức.
