- yếu tố đất như
da, xương, thịt, tim, gan...
- yếu tố nước như
máu, mủ, đàm...
- yếu tố lửa như
sức nóng trong người...
- yếu tố gió như
hơi thở vô ra...
Thí dụ, một người
đồ tể giết bò, ngồi giữa ngả tư và cắt xẻ con bò ra thành nhiều mảnh nhỏ. Mỗi
một phần để riêng ở mỗi một góc đường. Nhìn lại, thân thể đây cũng vậy, do bởi
bốn yếu tố căn bản cấu thành gồm đất nước lửa và gió.
Do bởi hành trì
tinh chuyên pháp quán tứ đại, ta có thể trực nghiệm được bản chất không và yếu
tố vô ngã của ngũ uẩn tự thân. Tánh không ở đây có nghĩa là những gì hiện hữu ở
xác thân hoàn toàn không có tự tánh riêng biệt. Nếu như một mai thân xác ta có
mất đi, có tan rã, thì gió sẽ về với gió, lửa sẽ về với lửa, nước sẽ về với
nước, cát bụi sẽ trở về với cát bụi. Không có sự mất. Không có sự được. Không
có sự thêm. Không có sự bớt. Tất cả chỉ là sự trở về và là sự trở về với đất
nước lửa gió. Do bởi quán chiếu như vậy, ta sẽ không còn quá đắm mê thân xác và
sẽ có cái nhìn đúng đắn hơn về bản chất thật của tất cả mọi sự vật hiện hữu
trong cuộc đời.
Ta quán niệm về
các yếu tố của tứ đại bên trong và bên ngoài thân thể, như hơi thở từ ngoài
vào, hơi thở từ trong ra, sức nóng trong thân thể, nhịp đập của con tim, mồ
hôi, phân, nước tiểu... Tất cả chỉ là đất nước lửa gió tạm bợ hòa hợp trong một
xác thân vô thường.
Ta quán niệm về
các yếu tố của tứ đại sinh khởi từ thân thể và bị thải bỏ ra ngoài thân thể,
như hơi thở vô ra, nước mắt, nước tiểu, mồ hôi... Tất cả chỉ là đất nước lửa
gió sinh sinh diệt diệt mãi trong một xác thân tạm bợ vô thường.
Ta an trú trong sự
quán niệm "có yếu tố đất đây" "có yếu tố nước đây" "có
yếu tố lửa đây" "có yếu tố gió đây". Tất cả chỉ là các yếu tố
cấu thành thân thể và chỉ là các yếu tố đất nước lửa gió. Không có ta gắn liền
với tứ đại nơi thân thể. Với sự quán niệm như thế đủ để giúp ta phát khởi được
ý thức về bốn yếu tố cấu thành thân thể, để quán chiếu về sự vô thường của tứ
đại.
