Cũng như ý thức về
các tư thế của thân thể khi đi đứng ngồi nằm, bất cứ thân thể đang cử động
trong việc gì, ăn hay uống, nhai hay nếm, cúi xuống hay đứng lên, đi tới hay đi
lui, nhìn trước hay nhìn sau, mặc áo cà sa hay mang bình bát, đi đại tiện hay
tiểu tiện, ngủ hay thức, nói hay im lặng... ta đều phải ý thức được sự sinh
khởi của từng ý định "muốn" của tâm thức, từng cử động của thân thể,
đang làm gì, đang ở đâu một cách rõ ràng tỉnh biết.
Khi nói hay im
lặng, ta ý thức rõ ràng về điều đó. Khi im lặng, ta ý thức là đang im lặng. Khi
nói, ta ý thức về từng lời nói. Khi lắng nghe, ta ý thức là đang lắng nghe. Ta
ý thức rõ ràng và sáng suốt trong mọi lúc mọi nơi, nhận biết mình đang ở đâu,
đang nói với ai, đang nói những gì, đang lắng nghe những gì.
Khi ngủ hay thức,
ta ý thức rõ ràng về điều đó. Khi nằm ngủ, ta an trú tâm nơi hơi thở. Thở vào,
ta biết ta đang thở vào. Thở ra, ta biết ta đang thở ra. Tập trung tất cả tâm ý
vào hơi thở và chỉ biết có hơi thở. Ta ghi nhận sự xúc chạm của thân thể với
mặt giường khi đang nằm. Ta ý thức về toàn thân thể và tư thế đang nằm của thân
thể. Những khi thân thể thay đổi tư thế nằm, hoặc chân tay cử động, ta không bỏ
sót bất cứ một chi tiết nào mà không có sự ghi nhận. Ta theo dõi hơi thở cho
đến khi hơi thở trở nên nhẹ nhàng, mọi sự điều hành trong thân thể trở nên lắng
dịu. Và rồi, giấc ngủ an bình tự nhiên đến, ta an giấc trong sự thư thái của
thiền định.
Những khi chợt
giật mình thức giấc nửa đêm, điều trước tiên mà ta cần ý thức là biết mình đã
thức giấc. Ta ý thức về tư thế đang nằm của thân thể. Ta ghi nhận sự xúc chạm
của thân thể với mặt giường. Ta trở về với hơi thở và chỉ biết có hơi thở. Và
cứ như thế, cho đến khi giấc ngủ trở lại một cách tự nhiên, ta đi vào giấc ngủ
trong sự bình an của tâm thức.
Khi thức dậy, ý
thức đầu tiên là ghi nhận mình đã thức và đang nằm trên giường. Ta ghi nhận về
tư thế đang nằm của thân thể. Ta ý thức rõ ràng về từng hơi thở. Ta ghi nhận về
ý định muốn thức dậy. Ta ghi nhận từng cử động của thân thể khi trở mình, bắt
đầu ngồi dậy, đứng lên, cử động chân tay, thân thể di chuyển tới lui thu dọn
chăn mền. Ta ý thức một ngày mới đang sinh khởi và tất cả mọi sự việc ngày hôm
nay đều mới lạ như chiếc lá bình minh vừa đâm trổ đầu cành.
Cố gắng tinh
chuyên hành trì nắm giữ hơi thở trong mọi lúc. Với ảnh hưởng của ánh sáng chánh
niệm, mọi cử động của thân thể sẽ tự động giảm chậm xuống. Thư thả, nhẹ nhàng
và vững chải. Một kinh nghiệm đầu tiên vừa phát khởi trên bước đầu của sự tỉnh
thức.
Bất cứ đang làm
việc gì, ở nơi đâu, trong hoàn cảnh nào, một mình, hay đang tiếp xúc với người,
ta cố gắng đừng để đánh mất sự ghi nhận và quán sát về hơi thở, về tư thế của
thân thể, về các cử động của thân thể. Ý thức từng mỗi phút giây sống trong giờ
phút hiện tại. Khi đang làm một việc gì, ta tập trung tất cả tâm ý vào công
việc đó. Ta biết ta đang thở vào. Ta biết ta đang thở ra. Ta ý thức về công
việc đang làm. Ta ghi nhận về tư thế của thân thể, về từng cử động của chân
tay, từng sự di động của thân thể, từng sự xúc chạm của tay chân với vật thể
trong khi đang làm công việc đó.
Ta ghi nhận về sự
sinh khởi của ý định muốn đi tới đi lui, đứng lên cúi xuống, ăn uống, nhai
nếm... Ta ý thức từng cử động của thân thể trong sự bắt đầu của các cử động. Ta
ý thức từng cử động bắt đầu và chấm dứt của thân thể trong suốt quá trình đi
tới đi lui, đứng lên cúi xuống, nhai nếm, ăn uống, nói hay im lặng... Ta ý thức
từng cử động sinh khởi và chấm dứt nơi thân thể trong từng mỗi phút giây vô
thường trong suốt quá trình cử động của thân thể.
Ta an trú trong sự
quán niệm "có sự đi tới đây" "có sự đi lui đây" "có sự
đứng lên đây" "có sự cúi xuống đây" "có sự ăn đây"
"có sự uống đây"... và tất cả chỉ là các cử động của thân thể. Không có
ta đang cử động. Tất cả chỉ là ý định và các cử động của thân thể. Với sự quán
niệm như thế đủ để giúp ta phát khởi được ý thức về các cử động của thân thể,
để quán chiếu về sự vô thường của các cử động nơi thân thể.
