Quy luật đầu tiên
Thiền định (Sati) là kẻ gác cổng đầu tiên và trung thành
nhất chống lại cơn nóng giận và tất cả những trạng thái không lành mạnh của đầu
óc. Thế chánh niệm là gì? Nó là sự hiện diện của trí tuệ, sự nhận thức, biết được
rành mạch việc đang diễn ra đúng tại từng thời điểm. Vì thế, khi cơn giận nổi
lên, bạn phải chánh niệm, bạn phải nhanh chóng nhận định trong cơ thể bạn cơn
giận đang trổi dậy. Bạn phải chỉ định, nhận biết và tự nói trong đầu: "A!
tôi giận. Tôi đang giận" hoặc bạn có thể chỉ định ngắn như "Giận, giận".
Hay nếu bạn không muốn đặt tên, bạn có thể cảm nhận đang có sự hiện diện của
cơn giận trong cơ thể.
Vì thế khi chỉ định, cơn giận bị lôi kéo, chỉ trích ra
và có sự nhận thức. Ðây là hành động nhận biết giúp đỡ để kiểm tra cơn nóng giận.
Tại sao chúng ta phải chỉ định nó? Bởi vì khi cơn giận nổi lên, nó thường nhấn
chìm chúng ta, thậm chí trước khi chúng ta nhận biết nó. Nó làm cho đầu óc của
chúng ta bị lu mờ và làm tổn hại nhiều đến sự suy xét của chúng ta. Nói khác
đi, giận dữ áp chế đầu óc của chúng ta. Lúc đó thật sự chúng ta không nhận biết
gì cả, suy cho cùng lúc đó tâm thái tâm thần của chúng ta đang nổi giận. Chúng
ta bị cơn giận dữ làm héo mòn, chúng ta phải đối phó và chống cự lại nó. Nét mặt
của chúng ta thay đổi và bắt đầu gắt gỏng, khoa tay múc chân hay thậm chí chúng
ta la hét những người xung quanh. Chánh niệm kiểm soát tất cả những hiện tượng
trên. Nó ngăn cản không cho cơn giận dữ nhấn chìm chúng ta. Sự hiện diện của
trí tuệ là sự cần thiết nhất cho đầu óc. Chỉ có hành động hiểu biết giúp làm dịu
cảm giác đang nung nóng. Thay vì đối phó và chống cự lại sự giận dữ, chúng ta sẽ
quan sát chúng. Chúng ta sẽ quan sát cảm giác nóng, xúc động. Và trong khi quan
sát theo dõi đó, cơn giận dữ lắng dịu xuống đầu tiên nó sẽ yếu đi và dần dần xẹp
xuống.
Hơn nữa, khi chúng ta quan sát cơn nóng giận, chúng ta
không để ý đến bất cứ người nào, vật thể nào hay điều kiện xung quanh ta đang
gây cho chúng ta nóng giận. Thay vào đó, chúng ta theo dõi trạng thái tinh thần
diễn ra trong thâm tâm chúng ta, theo dõi sự hiện diện của cảm giác hay cảm xúc
nóng giận. Nói một cách logic, khi sự chú tâm của chúng ta chuyển từ đề mục (Ví
dụ: tác nhân gây nên) giận dữ sang sự nhận thức tốt đẹp của chính sự nóng giận,
chẳng hạn như xúc cảm, cơn giận dữ sẽ yếu đi. Bởi vì nếu chúng ta tiếp tục tập
trung vào một vật thể (chẳng hạn như một người nào đó), chúng ta sẽ giận dữ, và
thật chất sẽ càng nóng giận hơn. Nhưng dưới ánh sáng chói chang của thiền định,
giận dữ không thể phát triển hơn nữa. Nó bị kiểm soát, và với việc tiếp tục chỉ
định, nó ngày một yếu dần và cuối cùng xẹp xuống.
Và một điều vô cùng thú vị nữa là sự lắng dịu cơn giận dữ
đến mà không cần sự đè nén hay áp lực nào. Bạn không cần phải nghiến răng, siết
chặt nắm tay hay dựa vào ý chí, tinh thần để chiến thắng cơn giận dữ. Thay vào
đó, khi bạn chỉ định, cơn giận dữ sẽ yếu đi và biến mất. Ðặc biệt điều này có
thể được thấy rõ trong sự tập trung thiền định, khi sự tập trung của người thiền
định ở mức cao độ có thể đánh gục kẻ thù giận dữ hay trạng thái tinh thần không
lành mạnh khác bằng hành động chỉ định.
Một lợi ích khác mà chánh niệm mang đến đó là nó cho
phép chúng ta ngưng và có quyết định hay hành động đúng sự việc. Khi chúng ta
chỉ định và nhận biết đang giận dữ, chúng ta sẽ không bị cảm xúc chi phối.
Chúng ta có thời gian để suy nghĩ và quyết định hành động khôn ngoan. Trong khoảng
thời gian như thế, chúng ta có cơ hội để luyện tập. Yoniso manasikàra mà Ðức Phật
gọi đó là sự suy ngẫm của trí tuệ hay sự xem xét thích đáng. Nếu cơn nóng giận
hoàn toàn không lắng dịu ngay từ lúc đầu chỉ định, lúc đó chúng ta có thể luyện
tập thiền Yoniso Manasikàra bằng cách suy ngẫm những bộ mặt tội lỗi và những điều
có hại khi giận dữ. Trong quá trình suy ngẫm, cơn giận dữ của chúng ta hiển
nhiên sẽ yếu đi và khi đó chúng ta càng thuyết phục được dễ dàng cơn giận khó
ưa và giận dữ dần dần sẽ lắng dịu. Một sự khao khát không muốn nóng giận hay
không muốn tiếp tục nóng giận nữa sẽ dâng lên. Và cuối cùng, cơn giận dữ sẽ biến
mất.
Vì vậy, quy luật đầu tiên là luyện tập chánh niệm. Nếu bạn
có thói quen tập trung niệm vào những thay đổi quan trọng trong trạng thái tinh
thần, bạn có thể trở thành người có thể nắm bắt được cơn giận dữ ngay lập tức
khi nó nổi lên. Bạn có thể cảm nhận và biết được rằng cơn giận dữ của bạn đang
phát triển, và dựa vào điều hiểu biết đó, bạn có thể sớm dập tắt nó từ khi mới
chớm nở, hoàn toàn loại bỏ nó ngay trước khi nó có thể thể hiện trên nét mặt
hay trong những hành động của bạn. Ðó là sự thần kỳ của chánh niệm. Nó có thể hạ
gục ngay lập tức trạng thái không lành mạnh của tinh thần.
Vấn đề kế tiếp là trong những phương cách khác nhau,
chúng ta chọn lựa (đối chiếu) như thế nào để loại bỏ cơn giận dữ. Chúng ta
không thể xua đuổi nó một cách triệt để qua chánh niệm. Có rất nhiều phương
pháp để chúng ta có thể lựa chọn, đối chiếu.
Chế ngự cơn giận, trải rộng lòng từ
Nhung Gia dịch Việt, 1997
Nguyên tác: Bhikkhu Visuddhàcàra,
"Curbing Anger, Spreading Love", Malaysia
Đọc trọn vẹn bài viết hãy nhấn vào đường dẫn.
https://www.budsas.org/uni/u-tamtu/tamtu00.htm
