MAṬṬHAKUṆḌALĪ
Khi công tử Maṭṭhakuṇḍalī lên 16 tuổi thì bị bệnh vàng da. Người vợ
đã hết lòng khuyên nhủ chồng tìm thầy hay thuốc tốt trị bệnh cho con. Tuy
nhiên, vì sợ phải trả tiền công tiền thuốc nhiều, nên không mời lương y, mà ông
ta tự mình tìm thuốc chữa trị cho con.
Khi ấy, ông ta mới biết là con trai Maṭṭhakuṇḍalī của mình sẽ không qua khỏi. Lo sợ mọi người đến thăm nhìn thấy tài sản của mình, nên ông ta đưa con ra ngoài hiên nhà nằm. Lúc này, tình thương yêu con mới dâng trào trong lồng ngực của phú hộ Adinnapubbaka. Tuy nhiên, ông cũng chẳng thể làm gì được nữa. Hối hận thì đã quá muộn rồi, chỉ còn sự khổ đau dằn vặt ông ta mà thôi.
Rạng sáng hôm sau, đức Phật sau khi xuất khỏi Đại bi định, Ngài
quán xét chúng sinh có duyên lành giác ngộ (veneyyasattā), đã thấy công tử Maṭṭhakuṇḍalī
hiện rõ trong lưới tế độ của Ngài. Thật ra, trong gia đình Maṭṭhakuṇḍalī chưa từng
có phước thiện bố thí, cũng chưa từng có phước thiện giữ giới, lại cũng chưa từng
có phước thiện hành thiền. Tuy vậy, Maṭṭhakuṇḍalī lại là người sắp chết, đang hấp
hối. Khi sắp chết, đang hấp hối, cận tử nghiệp (āsannakamma) là rất quan trọng.
Cận tử nghiệp là hành động, nghiệp được làm lúc sắp chết, lúc hấp hối. Người
cha của Ngài đại trưởng lão Soṇa là một thợ săn, tuy cả cuộc đời tạo nhiều ác
nghiệp, nhưng đến giây phút cuối đời, lúc hấp hối, theo chỉ dẫn của Ngài Soṇa,
ông ta đã tạo được cận tử nghiệp thiện, nên được tái sinh vào cõi thiện. Hoàng
hậu Mallikā, mặc dù là người tạo được phước thiện asadisa (cúng dường Phật và
Thánh chúng không có ai sánh được), nhưng lúc sắp lâm chung, đã tạo cận tử nghiệp
xấu, nên đã bị tái sinh vào cõi khổ. Công tử Maṭṭhakuṇḍalī, trong suốt cuộc đời
của mình chưa từng bố thí, cũng chưa từng giữ giới và cũng chưa từng hành thiền.
Vì vậy, trong (tâm) cậu ta đã chẳng có lấy một chút thiện nghiệp nào. Tuy
nhiên, với tâm đại bi hợp trí tuệ của đức Phật, Ngài thấy được, do phát sinh
tín tâm nơi Ân đức Phật, phát triển thiện phước niệm Ân đức Phật ấy, là cận tử
nghiệp thiện, cậu ta sẽ được tái sinh về cõi thiện.
Sáng sớm hôm ấy, Đức Phật cùng chư Thánh chúng đệ tử đi vào kinh
thành Sāvatthi để khất thực. Khi đi khất thực tuần tự qua từng nhà, Ngài và
Thánh chúng đệ tử đến trước nhà phú hộ Adinnapubbaka. Công tử Maṭṭhakuṇḍalī,
khi nhìn thấy đức Phật đã rất hoan hỷ, phát sinh đức tin trong sạch nơi Ngài.
Tuy nhiên, đến tay chân còn không thể nhấc lên nỗi, cho nên ngoài phát sinh tín
tâm hoan hỷ, cậu ta cũng chẳng thể làm được điều gì khác hơn nữa. Chỉ vậy thôi,
nhưng là thiện nghiệp hành thiền cao thượng, nên có giá trị lớn lao, không gì
sánh bằng đối với cậu ta. Chỉ với thiện nghiệp hành thiền có Ân đức Phật làm đối
tượng như vậy thôi, nhưng khi chết đi lại được tái sinh vào tầng trời Tvāvatiṃsa
(tầng trời Tam Thập Tam hay còn gọi là Đạo Lợi).
Công tử! Ngươi là chư Thiên, hay Vua trời, hay chỉ là con người
bình thường?
Vị thiên nam đáp.
Nghe vậy, phú hộ Adinnapubbaka vẫn còn hồ nghi nên hỏi lại:
Công tử! Trong suốt cuộc đời của ta, trong nhà ta chưa từng làm việc
bố thí (từ thiện), cũng chưa từng giữ giới, và cũng chưa từng hành thiền. Gia
đình chúng ta là những người tránh xa sự bố thí, giữ giới và hành thiền. Như vậy,
ngươi đã làm được phước thiện gì và làm như thế nào? Điều này đối với ta không
thể nào nghĩ ra được.
Phụ thân! Gia đình của chúng ta như phụ thân đã nói, quả đúng là
đã chưa từng bố thí, giữ giới và hành thiền. Tuy nhiên, giờ phút con sắp chết,
phụ thân đã đưa con ra nằm trước hiên nhà. Sáng hôm ấy, đức Phật cùng Thánh
chúng đi vào kinh thành Sāvatthi khất thực theo tuần tự từng nhà, đã đi ngang
qua nhà của chúng ta. Mặc dù, đức Phật và Thánh chúng đứng khất thực trước nhà
chúng ta như vậy, nhưng không một ai đi ra cúng dường dù chỉ một thìa cơm, cũng
không cung kính hay nghe thuyết pháp. Tuy vậy, con lại có cơ hội được chiêm ngưỡng
đức Phật với hào quang 6 màu tỏa sáng. Lúc này, vì đôi tay của con không còn cử
động được nữa, nên cũng không thể làm sao để chắp tay lên vái lạy được, chỉ còn
có thể kính ngưỡng trong tâm mà thôi. Sự kính ngưỡng ở trong tâm đó cũng chính
là Buddhānussati: Niệm ân đức Phật của con. Trong tâm con nhớ niệm Ân Đức Phật
như vậy cho đến lúc chết đi. Đó chính là phước thiện làm lúc sắp lâm chung mà
con có được, nhờ chiêm ngưỡng đức Phật, phát sinh tín tâm hoan hỷ, niệm Ân đức
Phật vậy. Thiên nam Maṭṭhakuṇḍalī đã thuật lại như vậy cho phú hộ Adinnapubbaka
nghe.
Thưa Ngài Go-ta-ma, có một ai, không từng cúng dường đến Ngài,
không từng giữ giới, không từng nghe pháp, hành thiền; mà chỉ với tín tâm kính
ngưỡng nơi quý Ngài thôi, lại có thể tái sinh về thiên giới được hay không?
Đức Phật thấy biết trước được rằng, nhân câu hỏi của phú hộ
Adinnapubbaka, nếu Ngài thuyết giảng, thì chính ông phú hộ và cả thiên nam Maṭṭhakuṇḍalī
sẽ chứng đắc thành bậc Thánh Nhập Lưu. Thính chúng còn lại sẽ hưởng được pháp vị
giải thoát. Cho nên, đức Phật liền dạy:
Này Bà-la-môn! Số người không từng bố thí, cúng dường; cũng không
từng giữ giới, không từng nghe pháp và cũng không từng hành thiền, mà chỉ có
phát sinh đức tin cung kính nơi Như Lai thôi, nhưng lại được tái sinh về cõi trời
có hàng trăm, hàng ngàn, hàng vạn… nhiều không đếm xuể. Chính con trai ông,
công tử Maṭṭhakuṇḍalī, chỉ có tín tâm cung kính nơi Như Lai thôi, cũng đã được
tái sinh về tầng trời Tam Thập Tam. Điều này, chính vị thiên nam đã nói với ông
tại nghĩa trang rồi không phải vậy hay sao?
Vị thiên nam thưa:
Kính bạch Đức Thế Tôn, bậc Ân Đức Cao Thượng! Con khi còn là người,
có tên Maṭṭhakuṇḍalī, là con trai duy nhất của phú hộ Adinnapubbaka trong kinh
thành Sāvatthi này. Khi con bị bệnh sắp chết, có duyên lành được chiêm ngưỡng
Ngài, rồi phát sinh đức tin, đó chính là việc phước thiện duy nhất con làm được.
Do nhờ cận tử nghiệp thiện ấy, mà con được hưởng thụ sự cao sang an lạc của cõi
trời.
Thính chúng nghe pháp cùng nhìn thiên nam Maṭṭhakuṇḍalī rồi trầm trồ!
Này quý vị! Ân đức cao thượng của đức Phật quả là đáng ngạc nhiên!
Tuy là người con trai của phú hộ Adinnapubbaka, người cả cuộc đời chưa từng một
lần bố thí, cúng dường; không làm việc phước thiện gì khác, ngoài có tâm kính
ngưỡng, phát sinh đức tin trong sạch nơi đức Phật lúc sắp chết, với chỉ bấy
nhiêu thôi, đã tái sinh làm kiếp thiên nam tại tầng trời Tam Thập Tam, được hưởng
thụ đầy đủ cao sang an lạc như thế này.
Khi ấy đức Phật liền thuyết bài kệ:
(Nghĩa bài kệ)
Trong các pháp thì tâm dẫn đầu. Tâm thống lĩnh. Tâm hoàn thành. Nếu
khi nói hoặc làm với tâm thiện, thì do nói và làm với tâm thiện ấy, nên an lạc
luôn luôn theo mình, ví như bóng theo hình vậy.
Trích từ Dhammapada Những Pháp
Dẫn Đến Niết Bàn – Sư Hộ Giới (Rakkhitasīla Bhikkhu) dịch Việt theo Dhammapada
nguyên tác tiếng Myanmar của tác giả U Shwe Aung
