(Câu hỏi được hỏi trong rơom Giảng
Đường Diệu Pháp, ngày 20 tháng 01 năm 2008)
ĐĐ Phạm Trí: Sự kham nhẫn và sự chịu đựng khác nhau hoàn toàn. Bậc trí
các Ngài luôn luôn tán thán sự kham nhẫn và không bao giờ tán thán sự chịu
đựng. Sự chịu đựng là khi qúi vị bị một người nào đó có thế lực có sức mạnh hơn
qúi vị, họ đánh, chửi và hành hạ qúi vị, hoặc trong những trường hợp khác nữa.
Thì lúc bấy giờ do sự không có sức lực, qúi vị không dám khán cự lại mà ngồi đó
chịu đựng, dù ai chửi cũng ngồi đó chịu đựng hứng chịu những lời mắng chửi của
người khác, dù người ta đánh mình cũng đứng đó để cho người ta đánh v.v... như
vậy lúc bấy giờ thân hứng chịu nhưng tâm qúi vị khởi nên niềm sân hận - điều
quan trọng là ở chỗ này - là lúc bấy giờ tâm qúi vị rất sân rất giận, qúi vị
ước gì có sức mạnh, ước gì đồng bạn đến, ước gì có tiền bạc mướn xã hội đen
v.v... để đánh đập hành hạ người này thì trạng thái này gọi chịu đựng.
Chúng ta
không đủ sức chống lại chứ không phải vì chúng ta có trí tuệ tu tập mà chúng ta
chiụ được, do đó chúng ta đành cắn răng chịu đựng nhưng trong thâm tâm nổi sân
rất ghê gớm, chờ một ngày nào đó để tìm cách trả thù hoặc bấy giờ chúng ta ủ ấp
một câu là "Quân tử trả thù mười năm chưa muộn, bây giờ ta còn thế cô sức
yếu như thế này, ăn hiếp ta đi, mai mốt ta lớn lên có sức lực, có tiền, có
quyền thế, lúc bấy giờ ta trả thù chưa muộn." Thì trạng thái này chúng ta
gọi là chịu đựng. Chịu đựng tức là chúng ta hứng chịu cái gì đó, hứng chịu
nghịch cảnh, nhưng tâm chúng ta lúc bấy giờ không phải là tâm thiện mà là tâm
bất thiện, tâm sân của chúng ta đã ngấm ngầm chất chứa trong tận xương tủy, trong
tâm của chúng ta.
Thì ở đây xin nhắc lại chữ kham nhẫn
(khanti) tức là kham nhẫn chịu đựng trước những nghịch cảnh, nhưng với tâm
thiện, kham nhẫn là tâm thiện là một chi pháp rất rộng, nó không nằm trong một
cái tâm nào cả, nó cũng không phải trong một sở hữu nào cả, mà là chi pháp
khanti tức là kham nhẫn. Thí dụ khi qúi vị bị người nhỏ hơn mình hoặc những
thuộc hạ của mình dùng lời mắng chửi đánh đập chúng ta, nhưng lúc bấy giờ chúng
ta do có học giáo lý do có suy tư về Phật pháp, chúng ta biết nếu chúng ta cãi
lại hoặc đánh đập lại người ta thì đó là trạng thái của tâm sân, mà tâm sân lúc
bấy giờ là tâm bất thiện và bất thiện thì cho quả xấu, do chúng ta suy nghĩ như
vậy nên chúng ta có sự kham nhẫn, và tâm của chúng ta lúc bấy giờ là khanti -
kham nhẫn, là không có tâm sân ở trong.
Chữ kham nhẫn - khanti này đối trị
lại với chữ dosa tức là sân hận hoặc là patigha là hiềm hận. Khanti là sự kham
nhẫn cũng là một ngọn lửa nhưng nó thiêu đốt sự sân hận, thiêu đốt những ác bất
thiện pháp, thì như vậy chúng ta thấy kham nhẫn này thuộc về thiện pháp và là
chi pháp rất rộng nó luôn luôn có mặt trong những tâm thiện v.v... và những tâm
sở hữu cùng hợp với nó.
Ở đây xin kể một câu chuyện về tiền
thân của Đức Bồ Tát, lúc bấy giờ Ngài đang tu về hạnh kham nhẫn. Một hôm Đức
Vua và những cung nữ của mình cùng đám tùy tùng vào khu rừng để săn bắn vui đùa
tắm suối. Nhà vua sau khi uống rượu say nằm ngủ bên một gốc cây, đám tỳ nữ thấy
nhà vua ngủ mới đi tham quan ngắm cảnh thì gặp một vị đạo sĩ đang ngồi hành đạo
tức là tiền thân Đức Phật, Ngài là bồ tát đang tu về hạnh kham nhẫn, các cô
nhìn thấy một người với lục căn thanh tịnh với uy nghi siêu phàm và đang ngồi
dưới một gốc cây để toạ thiền, nên phát tâm hoan hỉ và qùi xuống đảnh lễ, sau
khi các cô đảnh lễ xong Đức Bồ Tát thuyết pháp cho mấy cô nghe.
Khi nhà vua
tỉnh dạy không thấy mấy cô tỳ nữ đâu cả, bấy giờ nhà vua đi kiếm và đi đến nơi
thấy mấy cô tỳ nữ đang qùi chung quanh vị đạo sĩ và nghe vị đạo sĩ này thuyết
pháp, thế là tâm sân của nhà vua nổi lên cuồng cuộn như thác lũ đổ, và nhà vua
đi đến hỏi vị đạo sĩ này đang giảng gì và đang tu tập gì. Vị đạo sĩ nói là đang
tu tập về kham nhẫn. Nhà vua nói kham nhẫn ở đâu, rồi nhà vua rút kiếm chặt
tay, chặt chân. Khi mà chặt tay Ngài thì Ngài nói kham nhẫn không phải ở chỗ
đó, mà ở trong tâm. Khi chặt chân Ngài, Ngài nói kham nhẫn không phải ở chỗ đó,
mà ở trong tâm. Cuối cùng nhà vua tức giận quá giết luôn Bồ Tát.
Thì lúc bấy giờ kính thưa qúi vị, đó
là trạng thái của Đức Bồ Tát là bậc trí tuệ đang tu hạnh kham nhẫn pháp ba la
mật tạm thời gần đủ thôi, lúc có được trí tuệ như vậy. Còn chúng ta khi chỉ
nghe người ta chửi hay nói xấu, hay đánh đập chúng ta thì tâm sân khởi lên, rồi
bởi họ mạnh, họ đông, mình đâu dám lại kiếm chuyện với họ, mà để tâm kiếm cơ
hội trả đũa lại, thì đó là trạng thái đang chịu đựng chứ không phải là kham
nhẫn. Chịu đựng là một ác bất thiện pháp, kham nhẫn là một chi pháp rất rộng và
luôn luôn có mặt trong những tâm thiện.
Sự kham nhẫn và sự chịu đựng khác
nhau hoàn toàn, một là thiện và một là bất thiện. Trong kinh Đức Phật Ngài dạy
rằng: "Này các tỳ kheo, có hai pháp rất xa, thế nào là hai pháp rất xa:
Giữa mặt trời lặn và mặt trời mọc thì rất là xa. Giữa mặt trăng và mặt trời thì
rất là xa. Giữa bờ biển bên này và bờ biển bên kia rất là xa. Giữa thiện và bất
thiện nó rất là xa." Thì chúng ta thấy là có hai pháp này rất là xa: kham
nhẫn thuộc về thiện và sự chịu đựng thuộc về bất thiện, thì nó rất là xa, nó
không giống nhau, nó khác nhau hoàn toàn bởi vậy có thiện thì không có bất
thiện và có bất thiện thì sẽ không có thiện. Xin thưa với đại chúng như vậy,
tạm thời trích dẫn ở trong Tăng Chi Bộ kinh để chứng minh cho qúi vị hai pháp
này khác xa như vậy.
Minh Hạnh chuyển biên
