Ðưa ý muốn
sang hành động
Trước hết,
ta hãy chọn lấy một thế ngồi thoải mái, nhắm mắt lại và thử bỏ ra khoảng năm
phút để theo dõi từng dòng tư tưởng đến đi. Trong suốt thời gian này, ta cứ
bình thản nhận diện từng ý nghĩ một trong đầu mình khi chúng vừa xuất hiện. Từ
đó ta sẽ thấy rằng các luồng tư tưởng chẳng khác gì những bức tranh những dòng
chữ hoặc cả hai, và song hành với các dòng tư tưởng luôn là cảm giác tâm lý, có
thể là nhẹ nhàng nhưng đôi khi lại là những bức xúc nặng nề. Nhìn ngắm tư tưởng
trôi đi, dĩ nhiên ta cũng phải ghi nhận tất cả những chi tiết đó của chúng.
Ðể việc quán
tâm được như ý hay ít nhất cũng là dễ dàng hơn, ta phải học cách phơi trải nội
tâm mình ra như một phông tranh sáng sủa, hay lồng lộng xuyên suốt như bầu trời
trong xanh rồi lặng lẽ chờ đợi và nhận diện thật cẩn trọng từng tư tưởng lộ diện
như con mèo ngồi rình chuột trong một hốc tối thích hợp. Cứ thế, từng tư tưởng
đi qua, ta không bỏ sót tư tưởng nào. Cái này trôi đi, ta chờ cái khác trôi đến.
Ðiều tối trọng
là vị hành giả đừng bao giờ để mình bị cuốn hút và mê hoặc bởi bất cứ luồng tư
tưởng nào hết. Chúng ra sao cũng mặc, ta chỉ tri nhận môt cách hồn nhiên thôi.
Các dòng tư tưởng có thể như tự tản mạn manh mún ngay khi mới vừa xuất hiện
trong sự quan sát của ta, nhưng rồi sau đó đâu sẽ vào đấy, chúng sẽ lộ dạng
nguyên hình. Ðối với nhiều người, chỉ trong năm phút ngắn ngủi đó có thể từ năm
đến mười luồng tư tưởng khác nhau. Dùng đến con số toán học ở đây có vẻ không
hay, nhưng nói vậy có nghĩa là trong từng phút giây thời gian, nội tâm chúng ta
luôn biến động và trôi chảy không ngừng để có khi chỉ trong đôi ba phút, người
ta có thể bị cuốn xô bởi hàng chục suy nghĩ mà không kềm hãm được. Chỉ với Thiền
định, người hành giả mới có thể thấy được từng hình thái tư tưởng, thấy rõ những
gì vẫn thống trị nội tâm chính mình, như một bức tranh xuất thần hay những dòng
chữ trêu ngươi nào đó mà chúng tôi vừa ví dụ ở trên.
Và điều sau
cùng quan trọng hơn cả là chúng ta sẽ cảm nhận được cái kinh nghiệm rằng mình
đã bằng cách nào, với cách điệu nào chiêm ngắm dòng luân lưu của tư tưởng thông
qua một chánh niệm để chỉ ghi nhận chúng mà không bị chúng cuốn trôi, đồng hóa,
huyễn hoặc bằng một ý niệm tự ngã, ngã sở nào hết. Ðiểm kỳ diệu của Thiền định
nội quán nằm ngay ở chỗ này.
