Tâm ý đạt đến
trạng thái cao nhất có định
Trong lúc ngồi
thiền, khi mà vọng tưởng gần như vắng lặng, thân tâm dịu lắng với cảm giác
khinh an, hơi thở như có như không, ý thức an bình, tâm trí sáng suốt trong
tĩnh lặng. Ðấy là lúc tâm thức có sự thu nhiếp, là giai đoạn tâm thức đang đi
vào trạng thái cao nhất của tâm linh, thực sự bắt đầu để đi vào các cõi thiền.
Hãy duy trì
hơi thở trong sự tỉnh thức. Thở vào, ý thức là đang thở vào. Thở ra, ý thức là
đang thở ra. Ta tỉnh biết rằng ta đang thở trong phút giây nầy với một tâm trí
định tỉnh, với sự nhận hiểu sáng suốt. Ta ý thức và ghi nhận rằng tâm thức ta
đang ở trong trạng thái cao nhất của tâm linh, một trạng thái khinh an với những
làn gió nhẹ nhàng và thanh thản đang trôi chảy trong ta.
Khi tâm thức
không còn ở trong trạng thái cao nhất của tâm linh, ta nhận biết được điều đó.
Ta an trú trong sự quán niệm như vậy đủ để ý thức được sự có mặt của tâm thức,
để quán chiếu về sự vô thường của tâm thức.
- Tâm ý có định
Hành trì tứ
niệm xứ tinh chuyên và đúng phương pháp, tâm thức sẽ dần lắng động và định tỉnh,
lực tập trung vào hơi thở cũng sẽ tăng trưởng. Ta ý thức về hơi thở trong từng
mỗi phút giây, ghi nhận mọi sự việc khách quan và sáng suốt. Ta sống tỉnh thức
trong từng mỗi sát na của cuộc sống. Sự bình tâm và an lạc đến với ta như những
hoa trái đã gặt hái được từ vùng trời tâm linh.
Trong lúc ngồi
thiền, khi mà tâm thức đã trở nên vắng lặng, đang bắt đầu đi vào sự thu nhiếp,
là khi tâm thức đã đạt đến trạng thái cao nhất của tâm linh, là khi những vọng
tưởng không còn phát khởi loạn cuồng. Khi ấy, tâm thức chỉ hoàn toàn ý thức về
hơi thở và chỉ hơi thở. Ðây là lúc tâm ý đang bắt đầu đi vào định.
Trong giai
đoạn bắt đầu định tâm, sự tỉnh biết vẫn sáng tỏ chiếu soi. Những gì xảy ra
chung quanh, ta đều nhận biết rõ nhưng không bị lôi cuốn vào đó. Những náo nhiệt
chung quanh không thể gây tạo cho tâm trí loạn động. Tất cả nếu có, chỉ là ngọn
gió khinh an mát lạ trong tâm thức, tưởng như hoa xuân tươi nở muôn sắc màu -
"ao hồ ngàn nước ngàn trăng hiện, vạn dặm không mây vạn dặm xanh"
(thiên đàm hữu thủy thiên đàm nguyệt, vạn lý vô vân vạn lý thiên). Ðây là giai
đoạn tâm thức đang thực sự bắt đầu đi vào các cõi định.
Khi tâm ý có
định, ta có cảm thức thân tâm nhẹ nhàng như mây bay, hơi thở lắng dịu hoàn toàn
như có như không, vọng tưởng chẳng còn chút gì vọng động. Sự an lạc đến như một
cảm nhận từ kinh nghiệm tâm linh cá biệt. Một điều cần nhấn mạnh, trong thiền
Phật giáo, ở giai đoạn bắt đầu đi vào định, tâm trí vẫn tỉnh biết hoàn toàn
trong sự sáng suốt. Nếu như tâm trí mịt mờ ảo ảnh trong giai đoạn đó, thì cái gọi
là định, chỉ là một hiện tượng biến trạng của hôn trầm, chưa thể được gọi là định.
Trong giao
tiếp hằng ngày, tâm thức được xem là có định là khi 8 ngọn gió lợi danh vinh nhục
không làm chao động tâm thức. Ngược bằng, một trong những ngọn gió tài lợi, suy
hao, hủy nhục, công kênh, ngợi khen, chê bai, đau khổ, vui thú gây tạo cho tâm
trí ít nhiều xao xuyến, thì như vậy chưa thể nói là tâm trí đã có sự định tỉnh.
Những khi bắt
đầu đi vào định, tâm thức vẫn sáng suốt giác tỉnh trong từng mỗi sát na, ta nhận
biết rằng "tâm thức ta đang có định". Ðó gọi là chánh định -
"như như chẳng động, lặng tĩnh thường sáng" (như như bất động, liễu
liễu thường minh). Khi tâm thức không có định, vọng tưởng phát khởi không ngừng,
ta cũng nhận biết rõ ràng như vậy. Ta ghi nhận rằng "tâm thức không có định".
Với sự ghi nhận như vậy đủ để giúp ta an trú trong sự tỉnh biết và ý thức về sự
có mặt của tâm thức.
