- Tâm ý tham dục sân hận si mê
Những khi trong tâm khởi dậy bất cứ một ý nghĩ tham dục nào, ta cần nhận biết về sự phát khởi của những dục niệm đó. Nếu như tinh chuyên nắm giữ hơi thở trong mọi lúc, thì khi bất cứ ý nghĩ tham dục nào phát khởi, ta liền nhận biết được ngay. Ta ghi nhận sự sinh khởi và hủy diệt của những dục tưởng để trực nghiệm bản chất vô thường của nó. Khi trong tâm không còn ý nghĩ tham dục nữa, ta cũng liền giác tỉnh nhận biết đúng như vậy.
Ta an trú
trong sự quán niệm "có một ý nghĩ tham dục đang phát sinh trong tâm thức".
Với sự quán niệm như vậy đủ để giúp ta quán chiếu và ý thức được sự có mặt của
các ý niệm tham dục.
- Tâm ý sân
hận
Cũng như pháp quán chiếu về tâm ý tham dục, mỗi khi trong tâm có những ý nghĩ sân hận, ta ý thức về sự phát khởi của những ý nghĩ sân hận đó, khách quan ghi nhận "có một ý niệm sân hận đang phát khởi". Với sự ghi nhận như thế đủ để giúp ta ý thức được sự có mặt của sân hận trong tâm thức.
Khi có sự chú tâm ghi nhận về ý nghĩ giận dữ thì ngay đó sân niệm suy yếu và tan biến trong ánh sáng chánh niệm. Hãy cố gắng duy trì hơi thở trong ý thức. Biết rõ ta đang thở vào. Biết rõ ta đang thở ra. Biết ta đang có một ý nghĩ giận dữ. Hãy đối trị thụ động với tâm hoàn toàn giác tỉnh. Hãy xem những sân niệm như gió thoảng như mây bay. Cố gắng đừng để bị não phiền vì những sân niệm sinh diệt. Như trong chứng đạo ca - "ba món độc tham sân si như bọt nước hiện ra rồi mất đi" (tam độc thủy bào hư xuất một). Hãy nhận biết tỉnh giác từ khi những sân niệm phát sinh cho đến khi hoàn toàn bị hủy diệt để trực nghiệm bản chất vô thường của sân niệm.
Ngay khi ý
niệm sân hận đã tan biến, tâm thức không còn sự sân hận nữa, ta cũng liền nhận
biết điều đó. Ta biết ta đang thở và ý thức rằng trong tâm ta không còn sự sân
hận. Ta duy trì hơi thở trong ý thức. Thở vào, ta biết ta đang thở vào và nhận
biết tâm thức ta không còn sự giận dữ. Thở ra, ta biết ta đang thở ra và nhận
biết tâm thức ta không còn sự sân hận.
- Tâm ý si mê
Khi tâm thức có những tưởng vọng u mê, ta liền nhận biết được sự phát khởi đó. Khi nhận diện được trong tâm đang có những ý tưởng si mê, thì sự si mê đó đã đang được chuyển hóa, để hướng về cái nhìn trong sáng hơn. Như vậy thì sự nhận biết đó đã là một sự giác tỉnh rồi. Và, khi trong tâm không còn có sự u mê, ta cũng nhận biết rõ ràng và sáng suốt rằng mình không có những ý tưởng u mê trong lúc nầy.
Ðiều quan trọng
là sự nhận biết về ý thức đó chỉ là một sự giác tỉnh trong nhất thời. Tế nhị
không để tâm thức bị trói buộc trong nội dung si mê đó. Nếu không khéo léo lại
bị mờ mịt trong chán chường tự trách, chỉ bởi sự lầm lẫn với những u mê nhất thời.
