Thế thường người đời hay than trách : Con người sao quá tệ
ác xấu xa ! Khi đã thấy người xấu là mình đã ngầm nhận mình tốt rồi. Nếu mọi
người xung quanh đều là xấu, đều là hèn hạ, đều đáng ghét, mình quá tốt, thì
không còn lòng dạ nàomuốn thân thiện sống chung với ai cả. Như vậy thì ở thế
gian này mình như một kẻ lạc loài.Vì mình quá tốt mà người đời thì quá xấu
không giao hảo được. Khi thấy mình lạc loài giữa đám rừng người thì sanh tâm
chán đời. Ngược lại, nếu thấy mọi người
ai cũng tốt, ai cũng giỏi, ai cũng hơn mình, thì lúc đó mình thấy cần nhập cuộc
với họ, để được hay được tốt, được tiến bộ, lúc đó tâm yêu đời phát khởi. Quan
niệm yêu đời hay chán đời gốc từ chổ thấy người tốt hay thấy người xấu mà ra.
Thoạt nghe qua thấy hơi thế gian, nhưng đó là tinh thần tích cực của người tu
Phật chân chính và tinh thần tiêu cực của người mới học đạo.
Vậy chúng ta nên nhìn đời bằng cách nào để không buồn chán,
để không muốn tự tử, để vui sống ?
Đa số chúng ta với cặp mắt quen nhìn ra ngoài, ít nhớ ngó lại
mình; nó có đặc điểm là thấy bên ngoài mà không thấy mình. Bởi vậy, lúc nào
cũng thấy người này có khuyết điểm này, người kia có khuyết điểm kia, mình nhìn
ai, ai cũng có khuyết đểm cả, còn mình thì không thấy lỗi nên nghĩ mình tốt.
Người khác cũng vậy, họ cũng thấy mình xấu luôn, chỉ một mình họ tốt. Mọi người
sống đều hướng ra ngoài, khi thấy thì thấy cái khuyết nhiều hơn cài ưu và cái xấu
của người mình nhớ mãi, cái tốt của người mình lại mau quên. Ngược lại, cái xấu
của mình thì mình mau quên, cái tốt thì nhớ
mãi. Cho nên giúp ai việc gì mình nhớ
hoài, còn ai giúp mình thì không nhớ. Do đó mà sinh ra cái bệnh kể công và quên
ơn người. Cái ơn lớn nhất là ơn sinh dưỡng của cha mẹ mà cũng muốn quên nữa. Hằng
ngày chúng ta không nghĩ đến chuyện hiếu thảo với cha mẹ, mà cứ dạy con phải có
hiếu với mình. Đó là do mình nhớ mình ban ơn cho nó, còn cha mẹ ban ơn cho mình
thì mình lại quên. Đây là chuyện thực tế mà bất công, dưòng như ai cũng dự chút
phần trong đó. Đa số chúng ta vì quên cái tốt và nhớ cái xấu của người, nên thấy
ai cũng xấu cả, ai cũng thua mình , nên sanh tâm chán nản. Ngưọc lại, chúng ta
luôn nhớ cái xấu và quên cái tốt của mình thì lúc nào cũng thấy có người hơn
mình để học hỏi. Có nhiều người nói chuyện đáng thương lắm, họ nói rằng : Ở đời
chẳng ai thông cảm tôi cả. Trong nhà thì cha mẹ anh chị em không hiểu được tôi, ra ngoài xã hội cũng chẳng thông cảm
tôi. Tại sao mọi người không thông cảm mình ? Tại mình quá hay, hay tại mình
quá dở ? Nhìn kỹ lại coi ? Tại mình chấp ngã to quá, mở miệng ra thì đề cao
mình lên, hạ người xuống, mình cao quá ai mà thông cảm mình nổi
! Người mà hay than
như vậy là do họ thấy họ hay,
không thấy họ dở, thấy không ai hiểu nổi mình, nên cảm
thấy bị cô độc. Mà cô độc thì sinh ra chán đời rồi muốn chưởi đời. Những người
mà hay chưởi đời là cái bệnh đó. Lỗi tại
đâu mà mình bị cô độc như vậy ? Chúng ta
xét thật kỹ mới thấy lời Phật Tổ dạy hay đáo để, vì chúng ta không nghiền ngẫm
nên quên đi. Bởi vì mọi người ai cũng nghĩ mình là người tốt là người cao thượng,
chung quanh mình ai cũng xấu; hoặc xấu nhiều hoặc xấu ít. Do thấy như vậy mà bi
quan yếm thế. Tôi ví dụ cho dễ hiểu. Có người tới chùa cho mít giống, họ giới
thiệu giống mít này rất ngon, quí hơn tất cả loại mít ở đây. Tri Viên chùa nhận
biết giống mít đó quí nên khi ương trồng, chăm sóc rất chu đáo. Ngược lại nếu
người cho mít giống giới thiệu giống mít
đó dở. Tri Viên dù có ương trồng rồi cũng bỏ đó. Tại sao Tri Viên trồng giống
mít ngon chăm sóc chu đáo mà lại bỏ quên giống mít dở ? Vì Tri Viên thấy mít
ngon là quí trồng được trái thì được nhiều người ưa thích, còn mít dở dù có được
trái chẳng mấy ai ưa chuộng. Con ngưòi
cũng vậy, nếu thấy ai hay, tốt thường làm lợi ích cho đời thì
mình quí trọng, còn ai là người dở xấu
thì mình khinh họ. Bởi vì mình thấy những
người này không làm nên trò trống
gì, chỉ có ta thôi, nênthấy họ không có ý nghĩa gì đối với mình cả. Vì vậy mà
sanh ra chán không muốn lo không muốn làm gì cho ai cả, nên sống trong u buồn
khổ não, chớ không vui.
Xưa Khuất Nguyên ôm đá trầm mình dưới sông Nịch La chết,
cũng vì quan niệm : “Người đời đục cả chỉ một mình ta trong, người đời mê cả chỉ
một mình ta tỉnh”. Khuất Nguyên nhìn đời như thế làm sao sống được với đời mà
không tự vận chết ? Khuất Nguyên chết vì thấy mình hơn thiên hạ, thiên hạ không
ai bằng mình nên đâm ra chán đời, không muốn sống nữa. Đó là quan niệm sai lầmcủa
người xưa. Ngược lại, ông chài nghe Khuất Nguyên than, ông bèn nói : “Nếu nước
đục thì ta rửa chân, nước trong thì ta giặt dải mũ”. Ông chài thấy nước đục nuớc
trong gì cũng có ích cho ông hết, vì vậy mà ông vui sống, Khuất Nguyên thì phải
tự tử. Để thấy rằng, nếu biết nhìn đờibằng cặp mắt dung
hòa; người dở giúp mình việc khác, người hay giúp mình việc khác, ai cũng
là người giúp đỡ mình thì cuộc sống đâu có gì phải chê chán ?
Muốn có quan niệm sống phù hợp với đạo lý và hữu ích cho đời,
thì chúng ta phải có thái độ nhìn đời cho thấu đáo. Như Khuất Nguyên thấy người
đời đục cả, chỉ một mình ông trong, người đời mê cả chỉ một mình ông tỉnh. Như
vậy “cái ta” của ông to cở nào ? Do “cái
ta” to quá nên không thông cảm được ai và cũng không chịu nổi với mọi người, phải
trốn mọi người bằng cách trầm mình xuống sông Nịch La để chết. Bây giờ chúng ta
muốn sống với mọi người cho vui thì phải làm sao ? Phải nhìn thấy cái dở và
quên cái hay của mình. Nếu thấy được cái dở và quên cái hay của mình thì tự
nhiên “cái ta” tự hạ thấp. “Cái ta” mà thấp thì đâu còn cách biệt với ai, ai ai
mình cũng có thể sống được. Quí vị kiểm lại coi, có người
nào trọn đời giỏi hoàn toàn không ? Cẩn thận tối đa cũng có lúc sơ suất
lộ ra những cái dở để người ta thấy. Như vậy, nếu kiểm những điều dở từ thuở bé
đến bây giờ ghi đầy cuốn sổ một trăm trang. Lỗi mình cộng lại
nhiều như thế thì có gì mà phách lối, có gì mà
kiêu ngạo? Do vì cái dở
mình xóa hết, cái hay thì ghi vào, khi giở sổ ra thấy mình hay nhiều quá, nên mới
thấy mình siêu, mới thấy mình hơn thiên hạ. Chúng ta có hai cuốn sổ, một cuốn
ghi công của mình và một cuốn ghi tội của người. Khi ghi công mình thì không bỏ
sót một chút nào.Và ghi tội người cũng vậy không bỏ sót, đôi khi còn ghi oan nữa
là khác. Bởi vậy nên ngồi lại bàn chuyện đời thì thấy thiên hạ tội thôi là tội,
mình thì công thôi là công. Do đó nên mình khinh mọi người, mình khinh người
thì làm sao người thương mình được. Kể cả anh chị em ruột đi nữa mà có vẽ khinh
khi nhau đã không thông cảm, huống là bạn bè, người xa lạ ! Mọi người và mình
muốn có chổ cảm thông nhau thì việc đầu tiên chúng ta phải nhìn lại thấy lỗi và
quên cái hay của mình. Thấy mình dở nhiều, nên gần ai cũng có cái mình học hỏi,
nhờ vậy mà mình dễ cảm thông với mọi người.
st
