Tựa bài viết có vẻ không ổn vì hai hình ảnh tương phản này có thể chẳng bao giờ
thấy nhau. Không có người nhà giầu nào lại dùng cái bát đã sứt mẻ; cũng như,
cái bát nào trong bếp người nhà giầu mà chẳng may bị mẻ thì số phận nó nhiều
phần sẽ nằm trong thùng rác!
Nhưng, vốn chẳng có chi tuyệt đối trong cõi Ta-bà nên buổi chiều thế này mới
khác những buổi chiều từng qua.
Nắng chiều đã tắt nhưng cái nóng còn
oi ả, lết theo bước chân mệt nhọc của một gã thanh niên nghèo khó. Gã có vẻ là
một kẻ ăn xin, với y phục rách rưới, lôi thôi, trên tay lại ôm cái bát bẩn thỉu
đã sứt mẻ. Hình như gã đã đói lả vì bước chân xiêu vẹo, ngả nghiêng, tiến được
một, lại lùi hai! Cuối cùng, chịu không nổi nữa, gã dựa vào cánh cổng một dinh
thự.
Tình cờ, cũng lúc đó, người chủ nhân mở cửa bước ra. Bằng phản ứng tự nhiên, gã
nghèo khổ nâng cái bát mẻ bằng hai tay tỏ sự cung kính người đối diện, rồi cất
tiếng van xin:
- Con lạy ông, con lạy bà, xin nhủ lòng bố thí cho con miếng cơm dư.
Ông nhà giầu, chắc đã nhiều lần gặp cảnh ăn mày tới xin, nhưng nghe giọng nói
của gã bần cùng, ông chợt xao xuyến. Đưa tay gỡ chiếc nón lá rách bươm trên đầu
kẻ nghèo khổ để nhìn cho rõ mặt thì ông chợt biết, đây chính là giây phút
thiêng liêng, giao cảm với người bạn tri kỷ đã khuất núi bao năm.
Thay vì sai gia nhân mang thức ăn cho gã, ông lại nhẹ nhàng, vừa cầm tay dắt gã
vào, vừa nói:
- Vào đây, vào đây, ta có chuyện nói ngươi.
Gã thanh niên hiểu lầm, hoảng sợ la lên:
- Không! Không! Con dù nghèo nhưng không rình rập trộm cắp gì! Con đói quá, chỉ
xin hạt cơm dư mà thôi!
Ông nhà giầu trấn an:
- Ngươi đâu có phạm tội gì. Vào đây ta cho cơm rồi hỏi gia cảnh ngươi chút thôi.
Sau khi lặng lẽ ngồi nhìn gã nghèo khổ ngấu nghiến hết hai tô cơm đầy, ông nhà
giầu mới điềm đạm hỏi:
- Này, hãy nói ta nghe, trước khi chết, cha ngươi dặn dò những gì?
Gã cúi đầu, lí nhí:
- Thưa ông, con là một đứa con bất hiếu. Vì được cha quá nuông chiều nên con
thường lơ là việc học hành, theo chúng bạn phạm đủ tội hoang đàng. Khuyên răn
con không được, cha buồn lắm. Trước phút lâm chung, cha bỗng dặn con là ruộng
nương, nhà cửa để lại, dù con có ngu muội tiêu xài hoang phí hết, nhưng chiếc
áo dày đang mặc trên người đây là kỷ vật cuối cùng của cha, có nghèo đói tới
đâu cũng không được bán, phải luôn giữ nó trên thân
mình. Thưa ông chủ, con tuy bất xứng, bất hiếu,
nhưng lời cuối cha dặn, con vẫn giữ đây.
Ông nhà giầu đưa tay sờ nhẹ lên tấm áo lem luốc trên thân gã nghèo khổ và lầm
thầm, như không cần cho gã nghe mà vẫn khiến gã bàng hoàng:
- Tạ ơn Trời Phật, cuối cùng thì con anh đã tìm tới đây, để tôi được trọn lời
anh ủy thác.
Ông cầm lấy bàn tay khô cứng của gã, nhìn sâu vào đôi mắt gã, rồi ân cần, chậm
rãi bảo rằng:
- Này con, chiếc áo này là gia tài lớn lao mà cha con đã để lại cho con. Gia
tài này, con có nhận được hay không còn do sự sám hối chí thành của con và lời
cầu nguyện hằng đêm của ta. Hôm nay, con đã đến đây gặp ta, quả là con đã biết
lỗi, muốn chuộc tội mình, dù đói nghèo cũng giữ lòng trong sạch. Còn ta,
ta luôn cầu nguyện Chư Phật, xin quý ngài từ bi dẫn dắt con tới để ta trọn lời
ủy thác của người bạn cố tri.
Này con, thuở sinh thời, cha con và ta là hai người tương đắc, tâm giao. Nỗi
khổ của cha con về đứa con ngỗ nghịch, ta đã biết đủ, nghe đủ nên cha con đã ủy
thác ta, chỉ cho con đâu là gia tài ông để lại. Điều này chỉ có được khi con đủ
lòng hối hận và ta đủ lòng thành cầu xin.
Này con, hãy kính cẩn cởi chiếc áo này ra. Hãy nhìn cho thật kỹ khắp chiếc áo.
Con thấy gì không? Đây này, ở góc chéo áo, lẩn sau hai lớp vải dày là hạt minh
châu vô cùng quý báu. Với hạt châu này, con sẽ là người giầu có, gia sản của ta
chẳng đáng chi so sánh.
Này con, hãy nhìn kỹ hạt châu lấp lánh kia. Hạt châu đó soi suốt mọi sự, nhận
biết mọi sự không qua một lăng kính phân biệt nào. Hạt châu đó nhìn những thành
hoại, sang hèn, còn mất, đẹp xấu, thủy chung, bội phản, vui buồn .. v..v.. đến
rồi đi với tâm an nhiên, thanh thản.
Con có hiểu ta
đang nói gì không? Này con, hạt châu đó là sự nhận biết mọi trạng huống. Hạt
châu đó là chủ nhà. Mọi sự quanh con là khách vãng lai. Chủ nhà không đi đâu
cả. Chủ nhà luôn đứng đó, vui vẻ, tiếp mọi người khách đến rồi đi mà không hề
đi theo khách, nên chủ nhà chẳng bao giờ bị vướng bận vì những người khách mang
đủ các tên gọi khác nhau. Nào là ông khách Sang Hèn, bà khách Buồn Vui, anh
khách Phản Bội, chị khách Thủy Chung …. Dù mang tên gì cũng là tên của khách,
chủ nhà chỉ nhận biết thôi nên tâm chủ nhà rỗng rang. Vì rỗng rang nên giầu có.
Này con, tại sao
giầu có ư? Hãy khép hờ mắt mà quán chiếu xem. Nếu tâm con chẳng còn vướng mắc
những hệ lụy vô thường kia thì con sẽ luôn là NGƯỜI CHO chứ không phải KẺ NHẬN.
Con nở một nụ cười với người, là quà tặng, con tha thứ cho người gây khổ đau là
con vượt thoát khổ đau, con không khư khư ôm giữ gì, là con buông xả được nỗi
lo sợ mất những thứ đó ….
Tiếp tục quán
chiếu đi con! À, con đang thấy rõ dần rồi đó! Đúng vậy, khi con thương yêu ai,
vì muốn người đó mãi mãi thuộc về mình nên con đã vô tình xử sự như một kẻ ăn
xin. Xin gì ư? Con thầm xin người đó đừng bao giờ hết thương con! Đừng bao giờ
bỏ con! Đừng bao giờ đổi tình thương con thành tình thương người khác! Này con,
nếu đối tượng thực tình hết thương con thì con xin cũng chẳng được, phải không?
Tốt lắm, con thấy rõ thêm chút nữa rồi. Tiếp tục quán chiếu đi. Nếu nhận ra
muôn sự quanh vạn hữu mọi loài đều đến rồi đi, còn rồi mất , sao lại tự cột
mình vào thành, vào hoại đó? Sao cứ mãi là kẻ nghèo khó ăn xin mà không là
người nhà giầu ban phát?
Hãy mở viên minh
châu trong chéo áo ra! Nào, hãy cho ta xem gia tài con có những gì? Ồ! Nhiều
quá hả? Con vừa hết khổ đau! Con vừa hết tủi nhục! Con vừa hết tự ti mặc cảm!
Con vừa hết bệnh tật, yếu đuối! vì tất cả những thứ bám chặt con lâu nay vừa
được con nhận ra CHÚNG LÀ ĐỐI TƯỢNG BỊ NHÌN CHỨ KHÔNG PHẢI LÀ CON!
Thế, con là cái gì
ư? Con là cái vô hình vô tướng, vô sinh bất diệt vừa lóe lên, rực sáng! Con là
cái nhận biết sự việc. Con không phải là sự việc. Tấm thân tứ đại lem luốc
nhưng cái nhận biết tiềm ẩn trong thân này không lem luốc. CON LÀ HẠT MINH CHÂU
TRONG CHIẾC ÁO TỒI TÀN.
Hỡi kẻ cùng tử, con còn thân người đây làm phương tiện chiếc thuyền, con vừa
khai mở trí huệ để thấy hướng đi, con vừa tìm lại gia tài để thành người giầu
có. Bấy nhiêu hành trang quý báu, con sẽ không bao giờ còn là kẻ ăn xin nghèo
khổ nữa. Chắc chắn như thế, vì với hạt minh châu, con sẽ dong thuyền Bát Nhã ra
khơi. Con không cần xin thêm gì, chỉ còn vô lượng của cho.
Hôm sau, khi gia nhân trong dinh thự ra quét dọn cửa trước, thấy một cái bát mẻ
nằm im lìm bên vách tường.
Cái bát được gom chung với những rác rưởi trong bao.
Hạnh Chi
(mùa Vu Lan 2009)
Kính đảnh lễ Thầy đã mẫn ái gợi ý để con viết ra những dòng này.
---o0o---
