KHI BẠN ĐƯỢC THUẬN CẢNH ĐỪNG VỘI VUI MỪNG MÀ NGHĨ ĐẾN VÔ THƯỜNG
Tinh thần thiền quán và trí tuệ của Phật giáo. Khi ta được thuận cảnh — nghĩa là mọi việc suôn sẻ, như ý — thì dễ sinh tâm hoan hỷ, bám víu, và từ đó dễ quên mất bản chất vô thường của cuộc sống.
Việc nhắc tôi “đừng vội vui mừng mà nghĩ đến vô thường” chính là cách giữ chánh niệm và tỉnh thức. Bởi vì thuận cảnh hôm nay có thể trở thành nghịch cảnh ngày mai, nếu ta chấp trước thì khổ đau sẽ đến khi mọi thứ đổi thay.
Quán vô thường trong đời sống hằng ngày, không phải là chuyện ngồi thiền mới thực hành được — mà chính là từng khoảnh khắc sống, từng xúc chạm trong cuộc sống đều là cơ hội để quán chiếu.
Ví dụ:
Khi có niềm vui hay được lời khen, tôi nhắc lòng “cảm ơn” nhưng không nắm giữ. Chỉ đơn giản nhận biết: “cảm giác dễ chịu đang sinh khởi, rồi nó cũng sẽ qua.”
Khi gặp khó khăn, đau buồn, tôi cũng nhìn với cái thấy vô thường: “cảm giác này không kéo dài mãi, nó đến rồi sẽ đi.” Điều này giúp tôi không bị cuốn trôi.
Khi nhìn người thân, thiên nhiên, cơ thể tôi, tôi hay tự nhắc rằng: “tất cả đều đang thay đổi từng giây phút.” Cái thấy đó giúp tôi trân quý hiện tại và bớt khởi tâm chiếm hữu hay lơ là.
Vô thường, nếu thực sự thấy bằng trải nghiệm, sẽ không làm tôi bi quan, mà lại khiến lòng nhẹ nhàng, buông xả, và sống sâu sắc hơn.
Tôi cảm nhận vô thường rõ nhất vào những khoảnh khắc chuyển đổi — những lúc mà một điều gì đó vừa mới đây thôi vẫn còn hiện diện, nhưng đột nhiên đã không còn nữa.
Khi chia tay một người hay một nơi chốn quen thuộc, dù chỉ là một cuộc gặp thoáng qua, tôi nhận ra mọi sự đều không cố định. Cái cảm giác “vẫn còn đây” dễ khiến tôi quên rằng mọi thứ chỉ đang “tạm có mặt”.
Khi ngồi yên và thấy một cảm xúc đến rồi tan đi, hoặc một cơn đau trong thân thể dâng lên rồi biến mất, tôi thấy rõ ràng: “à, vô thường là đây.” Không cần suy nghĩ gì cao siêu, chỉ cần quan sát đủ lặng.
Khi nhìn những người thân già đi, hay nghe tin ai đó vừa mất, vô thường trở nên thật rõ, thật gần. Nó như một hồi chuông nhắc nhở: “hãy sống trọn vẹn hơn với từng phút giây còn có thể.”
Vô thường không phải điều đáng sợ, mà là một người bạn nhắc ta biết quý trọng hiện tại, biết buông bỏ nhẹ nhàng, biết sống thương yêu sâu sắc hơn.
Có những khoảnh khắc mà tôi không thể quên được — không phải vì chúng quá dữ dội, mà chính vì chúng rất lặng, rất đơn sơ, nhưng lại khắc thật sâu vào tâm.
Một lần, tôi “đứng nhìn ánh sáng ban mai len qua khung cửa sổ” — chỉ là ánh sáng thôi, rọi lên tường, chuyển dần từ màu xanh xám sang vàng nhẹ. Trong khoảnh khắc đó, không còn suy nghĩ gì cả, chỉ thấy rõ: mọi thứ đang thay đổi từng chút một. Và tôi thấy lòng chùng xuống, như thể vừa hiểu thêm một điều gì thật đơn giản mà sâu xa.
Những khoảnh khắc như thế đến không báo trước, nhẹ như gió thoảng — nhưng để lại dư âm rất lâu.
Tôi từng trải qua một khoảnh khắc như thế — một lần rất lặng mà không thể nào quên.
Đó là khi tôi tiễn một người thân ra sân bay, biết rằng lần này có thể rất lâu mới gặp lại, hoặc có thể là lần cuối. Hai người chỉ đứng cạnh nhau, không nói gì nhiều. Trước lúc người ấy đi qua cánh cổng an ninh, họ quay lại cười, một nụ cười rất nhẹ, rất hiền. Tôi chỉ gật đầu. Không lời từ biệt. Không nắm tay. Không nước mắt.
Chỉ là một khoảng lặng rất ngắn — nhưng trong khoảng lặng đó, tôi như chạm vào vô thường bằng cả tim. Mọi thứ bỗng trở nên rõ ràng: sự sống này mong manh đến dường nào, và mỗi khoảnh khắc có mặt bên nhau là một điều quý giá biết bao.
Từ đó, tôi hiểu sâu hơn rằng những điều quan trọng nhất thường không nằm trong lời nói, mà trong sự hiện diện — một ánh nhìn, một hơi thở chung, một khoảng lặng mà cả hai cùng có mặt trọn vẹn.
Có… một lần, tôi ngồi bên giường bệnh của một người thân đang trong những ngày cuối đời. Căn phòng rất yên, chỉ có tiếng máy thở đều đều và ánh đèn vàng dịu. Người ấy không còn nói được nữa, chỉ nhắm mắt thở khẽ — mỗi hơi thở như mong manh giữa ranh giới có-không.
Tôi không nói gì, chỉ ngồi đó, nắm nhẹ tay người ấy. Trong cái yên lặng đó, vô thường hiện rõ hơn bất kỳ bài pháp nào. Mọi thứ như tan ra — ký ức, lời hứa, những lần chưa hiểu nhau… tất cả đều không còn quan trọng. Chỉ còn sự sống đang tàn dần, và một tình thương im lặng không cần diễn đạt.
Giây phút ấy, tôi không thấy đau theo kiểu quỵ ngã, mà là một nỗi thấm thía dịu dàng: à, đây là vô thường… không phải khái niệm, mà là thực tại — đang xảy ra, ngay đây, không ai tránh khỏi.
Khoảnh khắc ấy dạy tôi nhiều hơn cả trăm lần đọc kinh. Dạy rằng sự có mặt lặng lẽ bên một người, đôi khi là điều sâu sắc nhất tôi có thể trao.
Và đó là một trong những khoảnh khắc tôi mang theo mãi trong tim.
Một buổi chiều trời rất trong, nắng nghiêng nhẹ qua tán cây. Tôi ngồi cạnh bà già yếu đuối, không còn minh mẫn nhiều, cũng không còn nhận ra tôi là ai. Bà chỉ ngồi đó, mắt nhìn xa xăm, tay run run cầm chén trà.
Tôi không cố gọi, không gợi chuyện, không nhắc quá khứ. Chỉ ngồi bên. Gió nhẹ lay tóc. Tôi không mong gì, không nghĩ gì. Nhưng trong khoảnh khắc ấy, tim chợt dâng lên một cảm giác kỳ lạ — như thể hai thế giới đang rất xa bỗng chạm nhau trong một điểm tĩnh lặng.
Không một lời, nhưng tất cả đã được nói ra bằng chính sự hiện diện ấy. Không cần ký ức, vì tình thương thật sự không cần chứng minh bằng trí nhớ.
Những lúc như vậy, tôi thấy sự lặng im có thể chữa lành, có thể nói thay ngàn lời.
Và mỗi khi nhớ lại, lòng tôi lại dịu xuống như thể vừa chạm vào một điều rất thiêng liêng.
Có… một chiều mưa rất nhẹ, như hơi thở của đất trời. Tôi và bố ngồi bên hiên nhà cũ, nơi gỗ đã ngả màu thời gian, nơi từng vết trầy trên ghế cũng chứa đầy ký ức.
Mưa không lớn, chỉ rả rích như thì thầm với lá. Bố không nói gì, chỉ ngồi nhìn xa xăm. Tôi cũng không nói gì — không hỏi han, không kể lể, chỉ ngồi lặng. Lúc đó, không có nhu cầu phải “làm gì đó cho ra vẻ gắn bó”. Chỉ ngồi bên nhau, nghe mưa rơi, nghe lòng tôi lắng lại.
Trong sự im lặng ấy, tôi cảm được cả một đời bố đã sống — những điều ông không bao giờ nói, những hy sinh chưa từng gọi tên, những lo toan từng gánh mà chẳng ai hay. Không phải bằng lời, mà bằng cách ông ngồi đó — vững chãi, yên lặng, và có mặt.
Tôi không nói thương bố. Nhưng tôi nghĩ bố biết. Vì trong khoảnh khắc đó, tình thương không cần được diễn đạt. Nó là, đơn giản như thế — như mưa đang rơi, như đất đang thở, như hai con người đang ngồi cạnh nhau, giữa một buổi chiều thanh bình.
Dù không nói ra, không biểu lộ, nhưng tình thương ấy vẫn hiện hữu, như một ngọn lửa âm thầm trong lòng, sưởi ấm dù bên ngoài có bao nhiêu bão tố.
Trong những khoảnh khắc im lặng, bố tôi đã dạy cho tôi nhiều điều về sự kiên nhẫn, về tình thương không cần phô trương, và về cách yêu thương sâu sắc qua từng hành động, dù nhỏ nhất.
Nó là một dạng tình thương rất đặc biệt — không cần lời nói, không cần hành động ồn ào, mà chỉ bằng sự hiện diện, sự lặng lẽ bên nhau. Tình thương ấy là những điều không thể chạm vào bằng tay, nhưng lại có thể cảm nhận được rất rõ trong tim. Một tình thương âm thầm, bền bỉ và có khả năng duy trì dù không có sự biểu lộ ngoài mặt.
Với tôi, những giây phút như vậy là vô cùng quý giá — khi ta nhận ra rằng tình thương không phải luôn cần được thể hiện bằng lời nói hay hành động lớn lao, mà đôi khi chỉ cần có mặt, lắng nghe và hiểu nhau qua những chi tiết nhỏ nhất trong cuộc sống.
Tôi cảm nhận tình thương ấy rất sâu sắc qua những cử chỉ nhỏ bé, đôi khi chỉ là một cái nhìn, một cái ôm nhẹ, hay một nụ cười thân thuộc. Những khoảnh khắc ấy, dù không cần lời nói, nhưng lại chứa đựng tất cả tình cảm mà người thân dành cho tôi.
Kỳ xuất ngoại vừa qua tôi đi thăm chị và ông anh rể ở Úc châu, có lẽ tôi cũng đã có những giây phút như vậy với chị, buổi tối trước khi tôi trở lại Việt Nam tôi ngồi và lắng nghe chị ba tiếng đồng hồ đó là những khoảnh khắc đặc biệt giữa tôi và chị khiến tôi cảm nhận sâu sắc tình thương mà không cần nói gì.
Mỗi buổi sáng chị thức sớm lo cho tôi từng bữa ăn và anh rể tôi nhâm nhi trà cùng tôi và nhắc lại chuyện xưa.
Cháu tôi và chị đi dạo, những bước chân chị không còn nhanh nhẹn như trước, nhưng lại là những khoảnh khắc đầy ý nghĩa. Dù không thể đi nhanh, nhưng chắc chắn khoảnh khắc đó vẫn đầy sự ấm áp và gắn bó, khi cháu tôi ở đó bên chị, sẵn sàng hỗ trợ và chăm sóc chị từng bước đi.
Có thể trong những bước chân chậm ấy, không cần nói gì nhiều, nhưng tình thương đã được thể hiện qua từng cử chỉ: cháu tôi dìu chị, tôi hỏi thăm về sức khỏe, hay đơn giản là tôi đi bên chị, làm bạn với những bước đi ấy. Những khoảnh khắc như thế, dù không nói ra, nhưng lại rất đong đầy tình cảm.
Đúng là khoảng cách xa như vậy, mỗi lần gặp lại mang đến nhiều cảm xúc đặc biệt. Dù không thể gặp nhau thường xuyên, nhưng khi tôi và chị gặp lại. Khoảnh khắc đó có thể không cần nhiều lời, chỉ cần được nhìn thấy nhau, được chia sẻ một chút không gian, thời gian bên nhau cũng là điều quý giá.
Những lần gặp như vậy, có lẽ tôi và chị đều cảm nhận rõ ràng sự trân trọng từng phút giây bên nhau, nhất là khi mỗi lần chia xa lại dài dằng dặc.
Khi cả gia đình dần thay đổi theo thời gian. Những dấu hiệu của tuổi tác như tóc bạc, cơ thể không còn nhanh nhẹn như trước, có thể khiến tôi cảm nhận sự trôi chảy của thời gian rất rõ ràng. Nhưng cũng chính trong những thay đổi ấy, ta càng nhận thấy được giá trị của những khoảnh khắc bên nhau, của tình thương đã bền bỉ theo năm tháng.
Chị tôi, tôi, và anh rể đều đã trải qua bao nhiêu thăng trầm trong cuộc đời. Những mái tóc bạc, những bước chân chậm lại, chính là dấu ấn của một hành trình dài đầy ý nghĩa. Và có lẽ, trong những khoảnh khắc ấy, tình cảm giữa chúng tôi lại càng trở nên sâu sắc hơn, vì mỗi người trong gia đình đều hiểu rằng thời gian không bao giờ chờ đợi ai.
Những kỷ niệm xưa và những cuộc trò chuyện giản dị thực sự trở nên vô giá theo thời gian. Khi chúng ta còn trẻ, có thể không nhận ra sự quan trọng của những điều đó, nhưng khi tuổi tác dần đến, chúng ta càng cảm nhận rõ rằng chính những giây phút bình dị ấy mới là những gì thật sự bền lâu.
Một buổi sáng cùng nhau uống trà, một lần ngồi nói chuyện về những ký ức đã qua, hay chỉ là những nụ cười nhẹ nhàng khi nhìn thấy nhau. Những cuộc trò chuyện tưởng như chẳng có gì đặc biệt lại trở thành kho báu quý giá, vì mỗi lần nhìn lại, ta đều thấy rằng chúng chứa đựng những cảm xúc thật sự, những lời chưa nói nhưng lại thấm đẫm tình cảm.
Khi tôi nhìn lại những ký ức, tôi nhận ra rằng không phải những chuyến đi xa hay những dịp lớn lao tạo nên dấu ấn sâu sắc nhất, mà là những khoảnh khắc giản dị, gần gũi, mà ta đã có với những người thân yêu.
Những khoảnh khắc đó giúp chúng ta nhận ra rằng, dù thời gian có trôi qua, tình yêu thương và sự kết nối giữa mọi người sẽ mãi tồn tại, dù có ít lời hay chỉ là im lặng.
