OÁN GIẬN, CÁU KỈNH, TỨC GIẬN ĐÓ LÀ BỆNH CỦA THIỀN GIẢ…
Nói đến “oán giận, cáu kỉnh, tức giận” - ba loại tâm sân thường gặp, ngay cả ở thiền giả.
Oán giận: nuôi dưỡng sự oán trách trong lòng, âm ỉ, kéo dài, khó tan.
Cáu kỉnh: tâm dễ bực bội, khó chịu với những việc nhỏ nhặt, như “lửa rơm” dễ bùng.
Tức giận: cơn sân bộc phát dữ dội, làm mờ lý trí, mất chánh niệm ngay tức thì.
Đây là “bệnh của thiền giả”. Người không tu tập thì giận là chuyện thường, nhưng khi thiền giả đã bước trên con đường tỉnh thức mà còn để ba thứ này chi phối thì trở thành chướng ngại rất lớn:
Làm hỏng sự định tĩnh.
Che mờ trí tuệ.
Phá tan từ tâm.
Thuốc chữa chính là:
Nhận diện tức thời: không đợi nó thành lửa mới dập, mà thấy ngay khi mới khởi.
Hơi thở chánh niệm: trở về hơi thở, làm mát tâm ngay trong giây phút phát hiện.
Quán từ bi: nhớ rằng người kia cũng khổ, và giận dữ chỉ làm cả hai thêm khổ.
Buông bỏ oán hận cũ: không “tích trữ” giận để rồi nuôi thành gánh nặng.
Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy: “Không ở trên đời này, không ở đời sau, không ở giữa hai đời, nơi nào mà oán hận được dập tắt bởi oán hận; chỉ có từ bi mới dập tắt được oán hận. Đây là định luật muôn đời.”
Nhắc lại một câu trong Kinh Pháp Cú (Dhammapada, kệ 5):
“Trên đời này, oán thù không bao giờ dập tắt bởi oán thù, chỉ có tình thương (từ bi) mới dập tắt được oán thù.
Đó là quy luật muôn đời.”
Câu ấy là một trong những lời dạy then chốt của Đức Phật về cách hóa giải khổ đau. Khi bị xúc phạm, phản ứng tự nhiên của tâm phàm tục là trả đũa, nhưng như thế chỉ gieo thêm vòng oán hận, không bao giờ có điểm dừng. Chỉ khi tâm khởi từ bi, vòng luân chuyển mới dừng lại.
Từ bi không có nghĩa là yếu đuối hay cam chịu, mà là sức mạnh nội tâm, dập tắt ngọn lửa hận bằng sự sáng suốt và rộng mở.
Người chưa từng chạm sâu vào từ bi thường lầm tưởng đó là yếu đuối, là nhẫn nhịn một cách cam chịu.
Nhưng thật ra:
Oán hận thì dễ, vì nó thuận theo bản năng.
Từ bi thì khó, vì nó đòi hỏi một sức mạnh lớn để vượt qua bản ngã và cái “muốn trả đũa” trong thiền giả.
Chỉ khi có nội lực mạnh mẽ, thiền giả mới đủ khả năng mỉm cười giữa xúc phạm, mở lòng giữa tổn thương, và chọn con đường không gây thêm khổ đau.
Từ bi giống như nước mát:
Không phải nhường nhịn để bị thiêu cháy,
Mà là tự chủ, vững chãi, dập tắt ngọn lửa giận nơi chính mình trước tiên, rồi mới lan ra xung quanh.
Vì thế, từ bi không làm thiền giả nhỏ bé, mà trái lại, làm tâm hồn mở rộng, bao dung, và bất khả xâm phạm.
Từ bi không co rút mà là sự nở ra:
Khi giận, tâm chật hẹp, nóng bức, như bị nhốt trong căn phòng tối.
Khi từ bi khởi lên, tâm rộng mở, mát mẻ, như đứng giữa bầu trời bao la.
Chính vì thế, người có từ bi thật sự không thể bị lay động hay tổn thương bởi những mũi tên sân hận. Họ giống như đại dương: ném vào đó một nắm muối, vị mặn vẫn chẳng thay đổi.
Đức Phật từng dạy: “Nếu tâm thiền giả như hư không, thì lời chửi mắng của người khác rơi vào cũng không chỗ bám.”
Trong kinh điển, Đức Phật nhiều lần ví tâm an tịnh, không chấp thủ như hư không:
Hư không bao la, không bị dao động bởi gió, mưa, bão.
Hư không, không giữ lại dấu vết của khói, mây, bụi bay qua.
Cũng thế, tâm thiền giả nếu rộng mở, không bám chấp vào ý niệm về cái tôi cố định, thường là ảo tưởng và các thứ vật chất, cảm xúc, danh lợi mà ta bám víu, thì lời khen, tiếng chê, sự hủy báng, hay cả cơn giận của người khác cũng không còn chỗ để bám vào mà làm thiền giả khổ.
Điều này không có nghĩa là thiền giả “không nghe, không biết”, mà là nghe và biết rõ ràng nhưng không bị cuốn đi. Tâm an trú trong sáng, vững chãi, như bầu trời vẫn là bầu trời cho dù mây đen có kéo đến.
QUÁN NIỆM:
Khi bị ai đó xúc phạm, thầm nhắc: “Lời này như âm vang trong hư không, đến rồi đi, không phải của thiền giả.”
Thở sâu, cảm nhận tâm như bầu trời, còn lời nói kia chỉ như mây bay.
Cách quán thực tiễn để đưa lời dạy vào đời sống:
Thở sâu: đem thân trở về với giây phút hiện tại, ngọn lửa giận được làm mát.
Tâm như bầu trời: rộng lớn, không bị đóng khung trong cái “tôi” và “của tôi”.
Lời nói như mây bay: đến rồi đi, có thể đen kịt hay nhẹ nhàng, nhưng không bao giờ làm hư không biến chất.
Khi thiền giả thật sự cảm được tâm như bầu trời, thì mọi xúc phạm, lời khen tiếng chê, hay thậm chí cả cơn giận trong chính mình cũng trở nên nhẹ như mây, có mặt rồi tan biến, không lưu dấu.
Quán niệm: Tâm như bầu trời, lời như mây bay
Ngồi yên
Nhẹ nhàng khép mắt, giữ lưng thẳng. Buông lỏng vai, hai tay đặt thoải mái.
Thở vào sâu
Cảm nhận toàn thân được nuôi dưỡng.
Thầm nhủ: “Thân này đang có mặt.”
Thở ra chậm
Thả lỏng toàn thân, buông những căng thẳng.
Thầm nhủ: “Tâm này đang buông xả.”
Quán bầu trời
Thở vào, tưởng tượng tâm mình rộng ra vô tận, bao la như bầu trời.
Thở ra, cảm nhận mọi ý nghĩ, cảm xúc, lời nói từ người khác… chỉ như những đám mây đi ngang, có thể đen kịt hay trắng trong, nhưng không thể làm hư không đổi khác.
An trú
Cứ theo hơi thở tự nhiên, mỗi lần hít vào - tâm rộng lớn, mỗi lần thở ra - để mây bay qua.
Thiền giả chỉ cần mỉm cười nhẹ, nhìn chúng đi qua, không cần xua đuổi.
Thiền giả thử ngồi 3 hơi thở như vậy thôi, đã có thể thấy một khoảng không mát mẻ, nhẹ nhàng mở ra trong tâm rồi.
