CỦA CẢI, PHƯỚC BÁU, HAY TÀI SẢN ĐƯỢC GÓI GHÉM
Cất giữ an toàn nhất chính là bằng bố thí.
Cụm từ “gói ghém bằng túi bố thí (dāna-nikkhaya)” thường được hiểu theo nghĩa ẩn dụ trong Phật học.
Bố thí, cho đi, hành động chia sẻ: (dāna).
Sự tích trữ, gói ghém, để dành, dự trữ: (nikkhaya).
Khi ghép lại, (dāna-nikkhaya) có thể được hiểu là:
“của cải, phước báu, hay tài sản được gói ghém, cất giữ an toàn nhất chính là bằng bố thí”.
Trong kinh tạng, có đoạn Đức Phật dạy rằng mọi tài sản để dành ở đời thường dễ bị mất đi vì:
hỏa hoạn,
lụt lội,
vua quan tịch thu,
trộm cướp,
con cái hoang phí.
Nhưng tài sản được “gói ghém” bằng bố thí thì không ai có thể lấy đi được, không mất mát bởi thiên tai, chiến tranh, hay bất cứ quyền lực nào. Nó trở thành tài sản theo ta từ đời này sang đời khác, trong tâm thức, trong phước báu và cả trong phẩm hạnh.
Nói cách khác, “gói ghém bằng túi bố thí” là cách nói hình ảnh để nhấn mạnh rằng:
Nếu ta muốn tích lũy cho tương lai một cách chắc chắn nhất, hãy tích lũy bằng hạnh cho đi, của cải thế gian là vô thường, còn phước đức của bố thí thì theo ta mãi, trở thành hành trang chân thật.
Cũng giống như với “gói ghém bằng túi bố thí” (dāna-nikkhaya), cụm từ “gói ghém bằng túi trì giới” (sīla-nikkhaya) mang ý nghĩa sâu xa trong giáo pháp:
Giới, sự giữ gìn hành vi thân và khẩu thanh tịnh, không làm hại mình, hại người: (sīla).
Sự tích lũy, để dành, gói ghém, dự trữ: (nikkhaya).
Vậy (sīla-nikkhaya) nghĩa là: “tích lũy, để dành, gói ghém tài sản cho mình bằng chính công đức trì giới”.
Ý NGHĨA:
Bố thí tạo phước, nhưng phước ấy chưa bảo đảm sự thanh tịnh nếu không có giới.
Giới là nền tảng của mọi công đức, bảo vệ ta khỏi những quả báo xấu trong hiện tại và mai sau.
Khi gói ghém bằng giới đức, ta giữ gìn một loại “của báu” cao quý hơn tài sản vật chất.
Phước báu của bố thí có thể đưa đến tài sản, nhưng giới đức mới đem lại sự an ổn, tránh khỏi rơi vào những cõi khổ, và là nền tảng để tiến tu thiền định và trí tuệ.
LIÊN HỆ TRONG KINH:
Trong Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya), Đức Phật có dạy rằng:
“Giới là nền tảng, là gốc rễ, là chỗ nương tựa, là nơi an ổn. Người có giới, dầu chết đi, cũng sanh vào cõi lành.”
Cũng vậy, Ngài dạy về những “tài sản chân thật” (saddhamma-dhana), trong đó giới đức được xem như tài sản cao quý hơn cả, bởi không ai có thể tước đoạt, không hề mất mát bởi biến cố thế gian.
Nếu “gói ghém bằng túi bố thí” là sự tích lũy phước hữu vi, thì “gói ghém bằng túi trì giới” là sự tích lũy nền tảng thanh tịnh, vững chắc cho con đường giải thoát.
Sau bố thí (dāna-nikkhaya) và trì giới (sīla-nikkhaya), ta đi đến “gói ghém bằng túi định tâm (samādhi-nikkhaya)”.
Định tâm, sự nhất tâm, tâm chuyên chú vững chãi, không tán loạn: (samādhi).
Tích lũy, để dành, gói ghém, cất giữ: (nikkhaya).
(Samādhi-nikkhaya) nghĩa là: “tích lũy, gói ghém cho mình kho tàng công đức bằng định tâm”.
Ý NGHĨA
Định tâm là sự vững chắc, ổn định của nội tâm, không bị cuốn trôi bởi tham, sân, si.
Nếu bố thí tạo phước, giới làm nền, thì định chính là chỗ trú ẩn an ổn nhất của tâm, nơi năng lượng rạng chiếu và thanh tịnh phát sinh.
Người có định tâm (samādhi) không bị thế gian lôi cuốn, có khả năng trú trong an lạc nội tâm, và mở cửa cho trí tuệ (paññā) hiển lộ.
Định tâm là một loại “của báu” không hề bị mất, ngay cả khi tài sản hay thân thể hoại diệt, vì nó được khắc sâu vào tâm thức.
LIÊN HỆ TRONG KINH
Đức Phật dạy trong Kinh Pháp Cú (Dhammapada, kệ 372):
“Không có trí tuệ cho người thiếu định.
Không có định cho người thiếu trí tuệ.
Người có định và trí tuệ,
Thật sự gần đến Niết-bàn.”
Điều này cho thấy định không chỉ là chỗ nương tựa an ổn, mà còn là kho tàng bảo đảm sự chín muồi cho trí tuệ giải thoát.
Bây giờ ta đi đến bậc cao nhất: “gói ghém bằng túi tuệ giác minh sát (vipassanā-nikkhaya)”.
(Vipassanā): tuệ giác minh sát, thấy rõ thực tướng các pháp - vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anattā).
(Nikkhaya): sự tích lũy, gói ghém, để dành.
(Vipassanā-nikkhaya): “tích lũy, gói ghém kho tàng công đức bằng tuệ giác minh sát”.
Ý NGHĨA
Bố thí (dāna): đem lại phước báu, nhưng vẫn trong vòng luân hồi.
Trì giới (sīla): giữ nền thanh tịnh, tránh ác hạnh, nhưng chưa giải thoát.
Định (samādhi): an trú tâm, là nền để thấy sâu, nhưng nếu thiếu tuệ vẫn chưa tận diệt khổ đau.
Minh sát (vipassanā): thấy rõ sự thật vô thường-khổ-vô ngã của thân tâm và vạn pháp, từ đó cắt đứt gốc rễ vô minh và ái dục, dẫn đến giải thoát.
Vậy, khi gói ghém bằng túi minh sát, nghĩa là ta đang tích lũy tài sản tối thượng, vượt khỏi phước báo hữu lậu, bước sang vô lậu tài sản - tài sản của sự giác ngộ.
LIÊN HỆ TRONG KINH
Trong Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya), Đức Phật dạy về “Tài sản của bậc Thánh (ariyadhana)”:
“Này các Tỳ kheo, có bảy loại tài sản: TÍN TÀI, GIỚI TÀI, TÀM TÀI (tức là tham, tài), QUÝ TÀI (như danh, lợi, sắc, thực…), VĂN TÀI, THÍ TÀI, TUỆ TÀI. Trong bảy loại ấy, tuệ tài là tối thượng.”
Ở đây, tuệ (paññā) bao gồm cả trí tuệ minh sát (vipassanā), vốn trực tiếp đưa đến giải thoát.
NHƯ VẬY, BỐN “TÚI BÁU” LẦN LƯỢT LÀ:
(Dāna-nikkhaya): gói ghém bằng bố thí → phước báu hữu lậu.
(Sīla-nikkhaya): gói ghém bằng trì giới → thanh tịnh đạo hạnh.
(Samādhi-nikkhaya): gói ghém bằng định tâm → an trú nội tâm.
(Vipassanā-nikkhaya): gói ghém bằng minh sát tuệ → kho tàng giải thoát, vô lậu tài sản.
