THẤY RÕ SỰ HẤP DẪN BAN ĐẦU CỦA DANH LỢI
Danh lợi giống như ánh hào quang: khi đạt được, nó khiến ta có cảm giác rạng rỡ, được ngưỡng mộ, được nhìn nhận.
Trong tâm quán sát, ta có thể thấy một luồng hỷ lạc vi tế khởi sinh khi được khen ngợi, khi có địa vị, hay khi sở hữu nhiều tài sản.
Nhưng ánh sáng ấy chỉ giống như tia chớp: bừng sáng trong khoảnh khắc, rồi tắt ngay.
Khi ngồi yên, ta thử quán chiếu:
Một lời khen, dù làm ta vui, nhưng sau một thời gian, nó còn giữ nguyên sức mạnh không?
Một danh hiệu, một vị trí, một món tài sản - có ai mang nó đi mãi mãi không?
Tất cả chỉ tồn tại một thời gian ngắn, rồi tan biến. Danh có thể mất, lợi có thể hao, ánh sáng ấy không bền lâu.
Khi tâm còn bị cuốn hút bởi hào quang ấy, nó dễ sinh ra chấp thủ: muốn giữ, muốn nhiều hơn, muốn không mất đi.
Từ đó sinh lo sợ, cạnh tranh, so sánh, và khổ đau.
Trong thiền quán, ta sẽ thấy rõ cảm giác “bất an” này ngay khi nó khởi lên - giống như một ngọn lửa đẹp nhưng cũng có sức thiêu đốt.
Khi buông tâm khỏi hào quang nhất thời, ta nhận ra sự bình an trong chính cái biết đơn thuần: biết hơi thở vào ra, biết thân đang ngồi yên.
So với sự rực rỡ thoáng chốc, sự an tĩnh này không phai mờ, không tùy thuộc vào khen chê, được mất.
Đây chính là cái đẹp bền vững, không phải ánh chớp, mà là ánh sáng tĩnh lặng từ bên trong.
Nó chỉ là một hiện tượng, như bao hiện tượng khác: âm thanh, sắc màu, hơi thở…
Danh lợi cũng là kết quả tự nhiên của nhân duyên: có thể do sự nỗ lực, tài năng, hoặc do điều kiện xã hội.
Vì vậy, bản thân danh lợi không phải tội lỗi, cũng không phải điều gì đáng ghét.
Trong thiền quán, khi tâm lắng lại, ta quán thấy rõ:
Lời khen hôm nay, ngày mai đã qua.
Tiền của tích lũy bao nhiêu, một biến cố có thể tan biến.
Chức vị, địa vị cũng thay đổi theo thời gian và hoàn cảnh.
Tất cả những gì được gọi là “vinh quang” chỉ tồn tại trong một dòng chảy biến động liên tục.
Vẻ đẹp hào nhoáng của danh lợi giống như hoa tươi: rực rỡ nhưng sớm tàn.
Nếu ta bám chấp, tâm sẽ bị trói buộc, lo sợ mất mát, và không bao giờ có sự an ổn trọn vẹn.
Khi thấy rõ sự không bền chắc, ta bớt chạy theo, bớt đặt nặng, và không còn để nó điều khiển cuộc đời mình.
Khi ngồi yên, chỉ cần quán sát sự khởi lên của tâm ham muốn danh lợi và sự tan biến của nó, ta liền thấy:
“Ồ, nó cũng chỉ là một pháp sinh rồi diệt.”
Chính cái thấy này giúp tâm nhẹ nhàng, không ghét bỏ, cũng không tham cầu.
Ta sống giữa đời, vẫn có thể làm việc, cống hiến, nhận thành quả, nhưng trong lòng không còn bị hào quang nhất thời che lấp.
Đây chính là tinh thần trung đạo trong thiền quán:
Không chạy theo danh lợi với tâm tham đắm, vì biết nó vô thường, không bền chắc.
Không ghét bỏ hay tránh né danh lợi, vì bản thân nó chỉ là một hiện tượng, một pháp sinh diệt như bao pháp khác.
Cái thấy “như thật” trong thiền quán:
Khi danh lợi đến: ta thấy rõ niềm vui, sự rạng rỡ trong tâm.
Khi danh lợi đi: ta thấy rõ cảm giác hụt hẫng, tiếc nuối, hay lo sợ.
Cả hai trạng thái đều là pháp sinh - diệt, không có gì để bám víu.
Chỉ cần quán sát như vậy, tâm sẽ tự nhiên buông xả, không cần cưỡng ép.
Người có trí tuệ từ thiền quán không cần trốn chạy thế gian.
Họ có thể làm việc, sống hết mình, nhận được danh lợi nếu đến, nhưng tâm vẫn rỗng rang, không trói buộc.
Như hoa sen mọc trong bùn mà không bị bùn làm ô nhiễm.
Ta không thể kiểm soát hoàn toàn: lúc được - lúc mất, lúc khen - lúc chê, lúc thịnh - lúc suy.
Những biến động này giống như sóng biển, không bao giờ ngừng.
Thiền quán - chỗ nương vững chắc:
Khi quán sát, ta thấy mọi hiện tượng (danh, lợi, khen, chê…) chỉ như đợt sóng nổi lên, rồi lặng xuống.
Thấy được vậy, ta không còn bị sóng cuốn, vì tâm đang đứng vững nơi mặt biển tĩnh lặng bên dưới.
An nhiên không có nghĩa là vô cảm, mà là có khả năng tiếp xúc mà không bị trói buộc.
Khi danh lợi đến, ta mỉm cười nhận biết. Khi nó đi, ta cũng mỉm cười nhận biết.
Như thế, tâm không còn chạy theo cái rực rỡ thoáng chốc, mà an trú trong sự sáng suốt và tĩnh lặng.
Ánh hào quang của danh lợi chỉ chớp lóe một lúc rồi tàn.
Nhưng ánh sáng của chánh niệm và trí tuệ trong thiền quán thì không phai mờ, nó là nguồn sáng soi chiếu cho từng bước chân trong đời.
Thiền không phải là lánh đời: không phải đi tìm một chỗ hoàn toàn yên tĩnh để thoát khỏi tất cả.
Thiền cũng không phải là chạy theo đời: không để mình bị cuốn xoáy trong danh lợi, khen chê, thịnh suy.
Mà thiền giúp ta ở ngay trong dòng đời, tiếp xúc trọn vẹn với mọi biến động, nhưng với tâm sáng suốt, an ổn và tự tại.
Giống như:
Người đi giữa chợ đông vẫn giữ được hơi thở tỉnh thức.
Người ở giữa sóng gió vẫn thấy lòng như mặt hồ yên trong.
Người sống giữa ánh hào quang thoáng chốc vẫn nhận ra được ánh sáng bất diệt trong chính mình.
Tinh thần này chính là tự do nội tâm trong thiền quán:
Không né tránh: ta không cần rời xa danh lợi, khen chê, sóng gió.
Không chạy theo: ta không để mình bị cuốn vào sự rực rỡ thoáng chốc hay những nỗi bất an.
Chỉ thấy rõ: mọi hiện tượng sinh - diệt trong từng khoảnh khắc.
Và buông nhẹ: không giữ, không ghét, không vướng bận.
Từ đó, tự do hiện ra ngay trong giây phút này, giữa đời thường.
Tự do không nằm ở một nơi xa xôi hay một tương lai nào đó.
Ngay trong giây phút này: khi ta trở về với hơi thở, lắng nghe thân tâm, thấy rõ những gì đang diễn ra mà không thêm thắt.
Giữa đời thường: khi đi chợ, khi nấu ăn, khi nghe một lời khen hay một lời chê… nếu ta tỉnh thức, thì tự do đã có mặt.
Tự do ấy không đến từ hoàn cảnh, mà đến từ cái thấy sáng tỏ và tâm buông nhẹ.
Nó giống như khi ngồi yên, ta nhận ra:
Không cần phải xua đi sóng gió, chỉ cần thấy sóng là sóng, nước là nước - thì tự do đã lộ diện.
Không cần xua đi sóng gió: không phải đợi đời yên mới an, không cần dẹp bỏ ngoại cảnh.
Thấy sóng là sóng: nhận biết rõ những biến động, cảm xúc, danh - lợi, khen - chê… chỉ là những hiện tượng sinh diệt.
Thấy nước là nước: bản chất tĩnh lặng, sáng trong, rộng mở của tâm vốn luôn hiện hữu.
Khi cái thấy này sáng lên, tự do đã có mặt ngay nơi ta đang đứng.
